شرح و ترجمه صحیفه سجادیه

شرح و ترجمه صحیفه سجادیه، عنوان اثری است 3 جلدی از سید احمد فهری زنجانی. صحیفه سجادیه(ع) از جمله کتاب‌هایى است که انتسابش به امام على بن الحسین سجّاد(ع) به تواتر نزد شیعه ثابت است و در اجازات علمای شیعه، مخصوص به ذکر است و بزرگانى از علما بر آن شرح نوشته‌اند. سند صحیفه موجود و متداول در میان علما از عالى‌ترین اسناد است و به اتفاق آنان منتهى می‌شود به امام باقر(ع) و برادر شهیدش زید بن على(ع).

شرح و ترجمه صحیفه سجادیه
پدیدآوران	فهری زنجانی، احمد (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	صحیفه سجادیه از امام زین العابدین علی بن الحسین(ع)
ناشر	سازمان اوقاف و امور خیریه، انتشارات اسوه
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1388ش
چاپ	2
شابک	‎978-964-542-003-1
زبان	عربی - فارسی
تعداد جلد	3
کد کنگره	/ع8 ص30227 267/1 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

شرح حاضر از روی نسخه‌ای نگاشته شده با ویژگی‌های زیر:

1. قدیمى‌ترین نسخه در دسترس از صحیفه سجادیه است؛ چون - جدای از دو نسخه قدیمی‌تر که یکی به خط‍‌ امام باقر(ع) ودیگری به خط‍‌ زید بن على(ع) بوده و هردو دور از دسترس است - قدیمى‌ترین نُسَخ این کتاب، نسخه‌هایى است که تاریخ کتابت آنها به سال‌هاى 694 و 695 و 697 برمی‌گردد و نسخه‌اى که به خطّ‍‌ شهید اول (734-784) است؛ درحالى‌که نسخه مورد استفاده در این شرح، در سال چهارصدوشانزده نوشته شده است.
2. دومین امتیاز نسخه قدیم، بلاغت چشمگیرى است که در اکثر موارد اختلاف با نسخه معروفه، به چشم می‌خورد. نویسنده برای اینکه هم فصاحت و بلاغت نسخه قدیم حفظ شود و هم نسخه معروفه از صحیفه سجادیه(ع) به انزوا کشیده نشود، هر دو نسخه را در یک جا چاپ و موارد اختلاف را با خط‍‌ نسخ که ممتاز از خط‍‌ ثلث است و اصل صحیفه معروفه با خطّ‍‌ ثلث نوشته شده مشخص کرده است. درعین‌حال از دو نکته نباید غفلت کرد:
   1. اول آنکه ترتیب دعاها در نسخه قدیم مغایر با نسخه معروف است و آنچه در این چاپ مشاهده می‌شود به‌ترتیب نسخه قدیم است.
   2. بعضى از دعاهاى نسخه معروف در نسخه قدیم نبوده و نویسنده این شرح، نیز از چاپ آنها غفلت کرده است و هم‌اکنون همه آنها با همان خط ثلث نوشته شده و آماده طبع می‌باشد.
3. سومین اختلاف نسخه قدیمه با نسخه معروف، در ترتیب ذکر دعاها است که پاره‌اى از آنها پس‌وپیش ذکر شده است.
4. چهارمین اختلاف در شماره دعاها است که بعضى از دعاها در نسخه معروفه عنوانى مستقل دارد و در نسخه قدیمه متمّم دعاى پیش است؛ چنان‌که دعاى اول و دوم در صحیفه مشهوره، در صحیفه قدیم، یک دعا بیش نیست.
5. پنجمین اختلاف در عناوین دعاهاى دو نسخه است؛ چنان‌که از فهرست آن پیدا است که بعضى از عناوین نسخه معروفه اصلا در نسخه قدیم نیست؛ مانند دعاى پنجم که در صحیفه مشهور عنوانش «دعائه لنفسه و خاصته» ذکر شده و در نسخه قدیم بدون عنوان است.
6. ششمین اختلاف دو نسخه در ذکر صلوات‌ها است که در نسخه قدیم بسیار کم است؛ برخلاف نسخه معروف، که در بسیارى از دعاهایش در سر فصول دعاها غالبا صلوات بر محمّد و آل محمد مذکور است. فقط‍‌ در یک مورد در دعاى نسخه معروف صلوات نیست که در نسخه قدیم صلوات ذکر شده و آن دعاى «يا من تحلّ‌ به عقد المكاره» است که در آخر دعا صلوات ذکر شده است، درصورتی‌که در نسخه معروفه صلوات نیست؛ هم‌چنان‌که در آخر نسخه قدیم، صلوات مفصّلى بر حضرت محمد(ص) هست که در نسخه معروفه نیست و این دو مورد، نشانگر آن است که نبودن صلوات در موارد دیگر نه از روى تعصّب است و نه از جهت تقیه و احتمال می‌رود که اکثار در ذکر صلوات از باب تیمّن و تبرّک بوده که برحسب روایات موجب استجابت دعا است.
7. سند روایت صحیفه در این نسخه مذکور است و آن اینکه نویسنده این صحیفه به نام حسن بن ابراهیم بن محمد الزامى است که به سال 416 این نسخه را نوشته است. او از ابوالقاسم عبد اللّه بن محمد بن سلمه فرهاذ جردى نقل می‌کند که: وى به نویسنده صحیفه که حسن بن ابراهیم باشد اجازه داده است که صحیفه را از استادش ابى‌بکر کرمانى روایت کند و ابوبکر کرمانى نخستین راوى سند است در این صحیفه که سندى است جداگانه از سندى که در صحیفه مشهوره است و در آخر این صحیفه مذکور است؛ برخلاف صحیفه مشهوره که سند آن در اول صحیفه ذکر شده است.

دعاهای اول تا یازدهم در جلد اول، دعاهای دوازدهم تا سی‌ویکم در جلد دوم و دعاهای سی‌ودوم تا پنجاه‌وچهارم در جلد سوم این اثر، ذکر، شرح و ترجمه شده است. شیوه نویسنده این است که ابتدا متن دعا را با خط زیبای قلم درشت و داخل کادر ذکر می‌کند، پس از پایان ذکر دعا به بیان شرح و ترجمه آن می‌پردازد. نویسنده در شرح ادعیه در این کتاب، بسیار از روایات استفاده کرده و شرح‌های وی در هر دعایی دارای سرفصل‌هایی است و گاه مواردی را با عنوان «نکته» بیان داشته است.

منابع مقاله

مقدمه شارح.