جزء الألف دينار

جزء الألف دينار و هو الخامس من الفوائد المنتقاة و الأفراد الغرائب الحسان، تألیف ابوبکر احمد بن جعفر بن حمدان قطیعی (274–368ق)، کتابی است با موضوع روایات اهل سنت که توسط بدر بن عبدالله بدر، مورد تحقیق قرار گرفته و منتشر شده است.

جزء الألف دينار
پدیدآوران	قطیعی، احمد بن جعفر (نويسنده) بدر، بدر بن عبد الله (محقق)
عنوان‌های دیگر	و هو الخامس من الفوائد المنتقاة و الأفراد الغرائب الحسان
ناشر	دار النفائس
مکان نشر	کويت
سال نشر	1993م , 1414ق
چاپ	1
موضوع	احاديث اهل سنت - قرن 4ق
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏‎/ق6ج4 122 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

قطیعی کتابی به نام «الفوائد المنتقاة و الأفراد الغرائب الحسان» دارد که «جزء الألف دينار» جزء اول آن است.

ساختار

کتاب، حاوی مقدمه محقق و 333 حدیث است که ذیل هر حدیث صحت و ضعف سند آن توسط محقق مورد بررسی قرار گرفته، سپس منابع و مصادر آن بیان گشته و گاه توضیحاتی برای آن حدیث ارائه شده است.

روش نویسنده در این اثر یک جلدی، غالباً چنین است که در ابتدا، روایتی را از یکی از شیوخش می‌آورد و به دنبال آن روایات دیگری را از ایشان نقل می‌کند. این روش در تمام کتاب به‌صورت یکسان نیست، بلکه غالب کتاب چنین است و در بسیاری از مواقع مرویات یک شیخ را در جای دیگر نیز آورده است.

گزارش محتوا

در این اثر، اقسام روایات با موضوعات مختلف از قبیل فقه، عقاید و آداب یافت می‌شود محقق این روایات را با قلم درشت‌تر - ‌از بخشی که خود در ذیل هر روایت آورده – نوشته ‌و به‌صورت مسلسل شماره‌گذاری نموده و به عدد 333 رسانده است.

قطیعی حدیث اول تا حدیث شماره 82 را از عبدالله بن احمد بن حنبل نقل نموده، پس ‌از آن از دیگر شیوخ خود، یعنی بشر بن موسی اسدی (از حدیث 83 تا 100 و ح 111 تا 117)، ابوشعیب عبدالله بن حسن حرانی (از ح 101 تا 106)، محمد بن یونس بن موسی کدیمی (ح107)، حسین بن عمر بن ابراهیم ثقفی (ح108)، ابراهیم بن عبدالله بن مسلم (ح109 و 110) و... نقل نموده است.

اولین روایتی که در این اثر آمده، روایتی است از یکی از صحابیات پیامبر(ص)؛ ام‌الحصین دختر اسحاق احمسیه، از زنان روایت‌کننده از رسول خدا در این روایت است.

یحیی بن حصین از مادربزرگش ام‌حصین که در حجة‌الوداع حضور داشته، چنین نقل می‌کند:

با پیامبر(ص) در حجةالوداع بودم، پس اسامه و بلال را دیدم؛ درحالی‌که یکی از آنان افسار شتر رسول خدا(ص) را در دست گرفته بود و دیگری ردای خویش را بالا برده بود تا او را از گرما حفاظت کند، تا اینکه پیامبر رمی جمره عقبه را انجام داد.

محقق در ذیل این روایت چنین گفته است: این روایت، صحیح است. احمد در مسندش آن را با همین متن و سند نقل کرده کرده است. مسلم و ابی‌داود آن را از احمد نقل نموده‌اند. نسایی آن را از عمر بن هشام حرانی از محمد بن سلمه نقل نموده و در آخر متنش، این جمله را افزوده است: «ثم خطب الناس فحمد الله و أثنی عليه و ذكر قولاً كثيراً».

مسلم آن را چنین نیز نقل کرده: «حدثني سلمة بن شبيب حدثنا الحسن بن أعين حدثنا معقل عن زيد بن أبي‌أنيسة...» و در آخرش چنین آمده است: «فقالت فقال رسول‌الله(ص) قولاً كثيراً. ثم سمعته يقول: إن أمّر عليكم عبد مجدع (حسبتها قالت) أسود، يقودكم بكتاب الله تعالی، فاسمعوا له و أطيعوا».

یکی دیگر از احادیثی که در این اثر مورد توجه قطیعی قرار گرفته، روایت نبوی «منزلت» است. این روایت نیز از صحابیات نقل شده است. فاطمه بنت علی، از اسماء بنت عمیس نقل نموده که پیامبر(ص) به امام علی(ع) فرمود: «أنت منیبمنزلة هارون من موسی إلا أنه ليس بعدي نبي».

محقق بعد از بررسی سند آن می‌گوید: این روایت متواتر است و از جمعی از صحابه افزون بر ده نفر نقل شده است. برای آگاهی از اصحابی که این روایت را نقل کرده‌اند می‌توان به تحقیق احمد میرین بلوشی بر کتاب «خصائص امام علی»، تألیف نسایی صفحات 79 تا 82 مراجعه نمود.

برخی از روایات کتاب قطیعی در چند جا تکرار شده که روایت مذکور (منزلت) از آن جمله است.

از جمله روایات تکراری کتاب مذکور، روایت نبوی «من كذب علي متعمداً فليتبوأ مقعده من النار»، است که در چهار جا و در شماره حدیث‌های 314، 322، 324 و 326 می‌توان دید و نیز روایت «إن أهل الدرجات العلی ليراهم من هو أسفل منهم كما تراؤون الكوكب الدري في أفق السماء و أن أبابكر و عمر منهم و أنعما»، در شماره‌های 150، 158، 189، 295 تکرار شده است.

وضعیت کتاب

محقق، در تحقیق کتاب تنها از یک نسخه خطی آن که در کتابخانه ظاهریه موجود بوده، بهره گرفته است.

ایشان پس از مقدمه، چند تصویر از نسخه خطی مورد استفاده‌اش را به معرض نمایش گذاشته است.

فهرست‌های آیات، احادیث قولی، احادیث فعلی، احادیث موقوف، اسماء، کنیه‌ها، امهات، ابناء و مراجع تحقیق در آخر کتاب ذکر شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.