مسند الشهاب

مسند الشهاب تألیف محمد بن سلامة قضاعی (متوفی 454ق)، فقیه و محدث شافعی در قرن پنجم هجری است. تحقیق و استخراج احادیث به قلم حمدی عبدالمجید سلفی به انجام رسیده است. در انتهای جلد دوم کتاب، «رسالة للحافظ ابی‌الفضل عبدالرحيم بن الحسين العراقي» تألیف عالم، فقیه و محدث قرن هشتم قمری؛ حافظ عراقی (متوفی 806ق) آمده که ردیه‌ای است بر «الدر المتقط في بيان الغلط و الحكم علیها بالوضع» تألیف رضی‌الدین حسن بن محمد صغانی (متوفی 650ق) که ایراداتی بر برخی احادیث کتاب حاضر وارد کرده است.

‏مسند الشهاب
پدیدآوران	قضاعی، محمد بن سلامه (نويسنده) سلفی، حمدی عبدالمجید (محقق)
ناشر	دار الرسالة العالمية
مکان نشر	سوريه - دمشق
سال نشر	مجلد1: 2010م , 1431ق, مجلد2: 2010م , 1431ق,
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

برای دیگر کاربردها، مسند (ابهام زدایی) را ببینید.

ساختار

کتاب در دو جلد با مقدمه محقق و شرح‌حال نویسنده و معرفی کتاب آغاز شده است. احادیث کتاب در هفده باب تدوین شده که از باب پنجم در جلد دوم ارائه شده است. در کل کتاب 911 روایت و 1499 طریق روایی ذکر شده است. از این تعداد 509 روایت در جلد اول ذکر شده است.

گزارش محتوا

محقق اثر در مقدمه، خدمت به سنت نبوی را از توفیقات الهی دانسته است. سپس سنت را اصل مکمل قرآن کریم و مفصِّل مجملات آن و آن را نیز وحی الهی به رسول کریم دانسته است. سپس افزوده که پس از تحقیق معجم کبیر طبرانی تصمیم به تحقیق مسند الشهاب قاضی محمد بن سلامه قضاعی گرفته است و نتیجه تلاشش را به دانشجویان و اساتیدی که دلباخته سنت نبوی هستند تقدیم می‌کند و امیدوار است که موردپسندشان واقع شود.

وی پس‌ازاین مقدمه کوتاه به تحقیق شرح‌حال و بررسی زندگینامه علمی قضاعی با استفاده از منابع مختلف پرداخته است. در ذکر تألیفات از سیزده اثرش یاد کرده است. سپس در معرفی کتاب الشهاب متن عباراتی از نویسنده آن از طریق حسن بن عبدالباقی بن ابوالقاسم صقلی آورده است. در بخشی از آن می‌خوانیم: «من در این کتابم آنچه از حدیث رسول‌الله(ص) شنیدم یعنی هزار کلمه از حکمت در وصایا، آداب، مواعظ و امثال جمع کردم». سپس تأکید می‌کند که اسانید روایات را حذف کرده و تبویب احادیث بر طبق تقارب الفاظ قرار داده تا دریافت آن‌ها راحت و حفظ آن‌ها آسان باشد. سپس دویست کلمه افزودم پس هزارودویست کلمه شد و کتاب را به ادعیه روایت شده ختم کردم.

محقق کتاب سپس لازم دانسته که حسن بن عبدالباقی صقلی، هبة‌الله بن علی بن سعود بوصیری، محمد بن برکات بن هلال سعیدی را که در طریق نقل کتاب از قضاعی هستند معرفی کند. شرح احوال ایشان مستند به آثار ذهبی است.

در باب اول کتاب، احادیثی چون «الأعمال بالنيات»‏، «المجالس بالأمانة»‏؛ «المستشار مؤتمن»‏؛ «الجماعة رحمة و الفرقة عذاب»؛ «حسن السؤال نصف العلم»‏؛ «السلام قبل الكلام»‏ ذکر شده است.

باب ششم به احادیثی اختصاص دارد که با «لا» شروع شده است: «لا يرحم الله من لا يرحم الناس»؛ «لا تردوا السائل و لو بشق تمرة».

باب هشتم به احادیثی اشاره دارد که با «لیس» آغاز شده است: «لیس لفاسق غیبة»؛ «لیس بکذاب من اصلح بین اثنین».

رسالة حافظ ابوالفضل عراقی که در انتهای جلد دوم آمده در دفاع از الشهاب و ردیه‌ای بر «الدر المتقط في بيان الغلط و الحكم علیها بالوضع» رضی‌الدین صغانی است. در کتاب حاضر محقق اثر تنها 13 حدیث از مجموع شصت حدیثی که صغانی ساختگی دانسته را ذکر کرده است. او معتقد است که برخی از روایات الشهاب و احادیثی از کتاب «النجم» احمد بن معد اقلیشی و تمام کتب اربعین ابن ودعان، فضائل العلماء محمد بن سرق بلخی، الوصیة علی بن ابی‌طالب، خطبة الوداع، احادیث ابی الدنیا، احادیث نسطور، احادیث یغنم بن سالم و کتاب «مسند انس» که سمعان از انس روایت کرده و 300 حدیث در بر دارد را نیز ساختگی دانسته است.

از روایاتی موضوعه کتاب الشهاب قضاعی به عقیده رضی‌الدین صغانی، روایت «الشقي من شقی في بطن أمه» است. حافظ عراقی در پاسخ می‌گوید: این روایت صحیح السند می‌باشد و در مسند بزار از آن به صحیح یاد شده است. بزار درباره سند این روایت چنین بیان نموده: و رجاله کلهم محتج بهم في الصحیح، و حماد هو ابن زید، و هشام هو ابن حسان، و محمد هو ابن سيرين. لا نعلم رواه عن هشام الا حماد و لا عنه الا عبدالرحمن ابن المبارک.

وضعیت کتاب

تحقیق نص کتاب و اشاره به اختلاف نسخ کتاب، استخراج احادیث کتاب و اشاره به جرح و تعدیل آن‌ها در پاورقی‌های کتاب ذکر شده است. فهرست احادیث بر طبق حروف الفبا، ذکر راویان از صحابه و تابعین و نیز فهرست نام منابع در انتهای کتاب ارائه شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.