هفت پیکر نظامی گنجوی
هفت پیکر نظامی گنجوی (متن علمی و انتقادی)، یکی از پنج مثنوی مجموعه «خمسه نظامی»، سروده الیاس بن یوسف نظامی گنجوی (530-591ق)، شاعر معروف ایرانی در قرن ششم هجری است که به‌صورت علمی و انتقادی، همراه شرح ابیات و معنی لغات و ترکیبات و کشف‌الابیات در پایان، با تصحیح برات زنجانی، به چاپ رسیده است.
| هفت پيکر نظامي گنجوي: از روي قديميترين نسخه هاي خطي قرن هشتم با ذکر اختلاف نسخ و شرح ابيات و معني لغات و کشف الابيات | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | نظامی، الیاس بن یوسف (نویسنده) زنجانی، برات (مصحح) |
| ناشر | دانشگاه تهران |
| مکان نشر | ايران - تهران |
| سال نشر | 1380ش. |
| چاپ | چاپ دوم |
| شابک | 964-03-3417-0 |
| موضوع | نظامی، الیاس بن یوسف، 530؟ - 614؟ق. هفت پيکر - نقد و تفسير شعر فارسي - قرن 6ق. - تاريخ و نقد |
| زبان | فارسي |
| کد کنگره | /ز9 / 5132 PIR |
موضوع این مثنوی که به «بهرام‌نامه» نیز شهرت دارد، شرح پادشاهی بهرام گور، پادشاه ساسانی و عیش و نوش او با هفت دختر از پادشاهان هفت کشور در قصر زیبایی به نام هفت گنبد است. نظامی این مثنوی را در سال 598ق سروده و به سلطان علاءالدین کرپ ارسلان امیر مراغه، هدیه کرده است[۱].
نظامی در این مثنوی، زندگی‌نامه بهرام گور را بیان می‌کند و از ازدواج او با هفت دختر از پادشاهان هفت اقلیم، سخن می‌گوید. بهرام در هریک از روزهای هفته، به یک گنبد می‌رود و مهمان یکی از این دختران می‌شود. این هفت گنبد، هرکدام به رنگی است. بهرام در هرکدام از این روزها، از دختر ساکن آن گنبد می‌خواهد داستانی برای او حکایت کند و نظامی در هفت پیکر، هفت داستان از زبان آنان بیان می‌کند. لطف ذوق و نیروی تخیل و قوت قریحه و قدرت ابتکار نظامی در این داستان‌ها، آشکار است[۲].
هفت پیکر، یکی از شاهکارهای نظامی بوده و نظم آن، به‌گونه‌ای است که مطالب با مهارت و زیبایی چشم‌نوازی در کنار هم، چیده شده و با کلماتی نغز، معنا را جلوه می‌دهند؛ چنان‌که نظامی خود فرموده است:
| پیش بیرونیان برونش نغز | وز درونش درونیان را مغز | |
| هرچه در نظم او ز نیک و بد است | همه رمز و اشارت و خرد است[۳] |
مثنوی هفت پیکر، با همه آسانی، معانی ابیاتش سرتاپا رمز و اشارت است و خود نظامی، معانی ابیاتش را به زیبارویان تنگ‌چشمی همانند می‌کند که رخ از بیگانگان و مردم چشم‌تنگ بربسته‌اند و دیده نمی‌شوند[۴].
پانویس
منابع مقاله
- زنجانی، برات، «شرف‌نامه نظامی گنجوی (متن علمی و انتقادی)»، تصحیح برات زنجانی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1380.
- خادم الفقرا، مینا؛ رادمنش، عطامحمد، «تحلیل ریخت‌شناسی و بررسی ویژگی‌های قصه خیر و شر از هفت پیکر نظامی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، زبان و ادب فارسی (دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج) پاییز 1394- شماره 24.
- خدیوی، هادی؛ علی‌پور، فریبا، «هفت پیکر نظامی و پیشینه تاریخی آن»، پایگاه مجلات تخصصی نور، عرفانیات در ادب فارسی، پاییز 1392- شماره 16.
پانویس