مهدی، سید محسن
سید محسن مهدی (1342-1428ق)، اندیشمند برجسته عراقی، فارابی‌پژوه، متخصص برجسته زبان عربی، مهم‌ترین و مؤثرترین شخصیت در بسط عمیق فلسفه سیاسی اسلامی در غرب و صاحب کتاب «دیدگاه فارابی در باب فلسفه و دین»، است.
| نام | محسن سید مهدی |
|---|---|
| نامهای دیگر | Muhsin Mahdi |
| نام پدر | سعود |
| متولد | 21 ژوئن 1926م |
| محل تولد | شهر عین تمر استان کربلا |
| رحلت | 9 جولای 2007م |
| اساتید | لیو اشتراوس |
| برخی آثار | الألفاظ المستعملة في المنطق
الواحد و الوحدة الحروف مجموعه مقالات سمينار تاريخ علم در اسلام و نقش دانشمندان ايرانی |
| کد مؤلف | AUTHORCODE10171AUTHORCODE |
ولادت
محسن سید مهدی، در 18 ذیقعده 1342ق، در عین تمر استان کربلا، از پدری عراقی و مادری ایرانی، متولد شد[۱].
تحصیلات
او تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را در کربلا دنبال کرد و دو سال آخر متوسطه را به بغداد رفت. وی با اینکه بورس دولتی عراق جهت تحصیل مدیریت تجاری در دانشگاه آمریکایی بیروت را دریافت کرد، اما چنان علاقه‌مند و شیفته فلسفه بود که درخواست تحصیل در دو رشته را داد. وی پس از یک سال تدریس اقتصاد در دانشگاه بغداد، درحالی‌که بیست‌ودو سال سن داشت، موفق شد بورس دیگری جهت تحصیل در دانشگاه شیکاگو را دریافت کند. اندکی پس از رفتن به دانشگاه شیکاگو در سال 1948م، تحت تأثیر آرنولد برگستراسر، ایوس سیمون و بالاتر از همه نبيهة عبود و لیو اشتراوس قرار گرفت. بنابراین، اقتصاد جای خود را به فلسفه، به‌‌ویژه بازشناسی تاریخ فلسفه اسلامی داد و وی به کمیته اندیشه اجتماعی پیوست[۲].
تحصیلات دکترای تخصصی خود را در دانشگاه شیکاگو در سال 1954م، با نگارش و ارائه رساله‌ای زیر نظر اشتراوس به پایان رساند. همچنین فوق دکتری را در دانشگاه پاریس و دانشگاه فرایبورگ گذراند[۳].
فعالیت‌ها و سمت‌ها
وی بعد از دوره‌ای به‌عنوان استاد مدعو در دانشگاه فرایبورگ، به بغداد برگشت و سمت‌هایی را در کالج حقوق و دانشکده هنر و علوم دانشگاه بغداد برعهده گرفت. وی متخصص فلسفه یونان باستان، فلسفه یهودی، مسیحی و اسلامی، فلسفه سیاسی غرب مدرن و از همه مهم‌تر، متخصص برجسته زبان عربی به‌لحاظ تاریخی و جغرافیایی بود[۴].
در سال 1957م، مقام استادیاری گروه زبان‌ها و تمدن‌های شرقی دانشگاه شیکاگو را پذیرفت و در مدت دوازده سالی که در آنجا بود، به بازشناسی آثار فارابی و انتشار ویرایش‌ها، ترجمه‌ها و مطالعات عمیق آنها پرداخت[۵].
او پس از دعوت تعداد زیادی از مؤسسات علمی، در سال 1969م، مدیریت مرکز مطالعات خاورمیانه و ریاست گروه زبان و تمدن خاور نزدیک دانشگاه هاروارد را پذیرفت[۶].
وی در دو دهه اخیر، به دانشجویان و پژوهشگران دانشگاه هاروارد و دیگر دانشگاه‌های غربی، خدمات زیادی نمود و در سال 1996م، پس از 27 سال استادی دانشگاه هاروارد، بازنشسته شد[۷].
وی سال‌های طولانی عضو شورای مشورتی گروه مطالعات خاور نزدیک در پرینستون بود و نقش مهمی در شکل‌دهی مراتب عالی مطالعات خاور نزدیک و خاورمیانه در ایالات متحده ایفا کرد. او به‌عنوان استاد مهمان علاوه بر تدریس در دانشگاه‌های متعدد آمریکا، در دانشگاه‌های پاریس، فرایبورگ، مراکش، قاهره، پاکستان و بوردو نیز تدریس و سخنرانی‌های علمی داشته است[۸].
وفات
مهدی در روز دوشنبه 23 جمادى الآخر 1428ق، پس از تحمل بیماری طولانی، در سن 81 سالگی، از دنیا رفت[۹].
اقدامات
محسن مهدی به نگارش و انتشار آثار متعددی در زمینه فلسفه سیاسی اسلامی پرداخته است که به‌طور ویژه به خاطر کشف، ویرایش، ترجمه و تفسیر بسیاری از آثار فارابی، شناخته شده است. هیچ‌یک از محققان اسلامی و غربی، همانند مهدی، آثار فراوان و بسیار مهم فارابی را کشف نکردند. وی بر اساس معیارهای روش تحقیق فلسفی، ویرایش دقیقی از آثار فارابی، به‌‌ویژه آثار سیاسی او پدید آورد[۱۰].
مهدی بارها به اقصی نقاط دنیا مسافرت کرد تا با کشف دست‌نوشته‌های فراموش‌شده فارابی، ویرایش موشکافانه واقعی از نظرات وی ارائه دهد. وی با کشف متون فراموش‌شده، کشف سنت فراموش‌شده را ممکن ساخت که در آینده می‌تواند برای محققان اسلامی، بیش از محققان غربی، اهمیت داشته باشد[۱۱].
آثار
«فلسفه تاریخ ابن خلدون»، «أبونصر الفارابي»، «كتاب الملة و نصوص أخری»، «كتاب الحروف»، «دیدگاه فارابی در باب فلسفه و دین»، «بعد سیاسی فلسفه اسلامی»، «شرق‌شناسی و مطالعه فلسفه اسلامی»، «فارابی و تأسیس فلسفه اسلامی» و... از جمله مهم‌ترین آثار مهدی هستند. کتاب «وجوه سیاسی فلسفه اسلامی»، مهم‌ترین کتابی است که به افتخار محسن مهدی منتشر شده است[۱۲].