مدرس، محمدعلی
محمدعلى مدرس تبريزى (۱۲۹۶-۱۳۷۳ق)، مشهور به مدرس خیابانی از مجتهدان و فقیهان قرن چهاردهم قمری، متخصص در ادبیات فارسی و ادبیات عرب، لغت، فقه و اصول، حدیث، درایه، حکمت، کلام، هیئت و نجوم، پيشرو در فرهنگ‌نويسى به زبان فارسى، بزرگداشت ایشان در ۲۸ بهمن ماه ۱۳۸۰ش از سوی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به عنوان یکی از مفاخر ایران
| نام | مدرس، محمدعلی |
|---|---|
| نام‌های دیگر | تبریزی خیابانی، محمدعلی
مدرس خیابانی، محمدعلی مدرس تبریزی، محمدعلی |
| نام پدر | |
| متولد | 1258 ش |
| محل تولد | تبریز |
| رحلت | 1333ش / 1373ق /1954م |
| اساتید | سيد محمد حجت كوه‌كمره‌اى |
| برخی آثار | كفاية المحصلين في تبصرة أحكام الدين |
| کد مؤلف | AUTHORCODE04085AUTHORCODE |
ولادت
در سال 1296ق در تبريز پا به عرصه وجود نهاد.
تحصیلات
مدرس تبريزى مقدمات علوم عربى را در حوزه‌هاى دينى آن روز فرا گرفت. آنگاه به تحصيل كتب معمول فقهى، اصولى و رياضيات در مدرسه طالبيه تبريز روى آورد. وى علوم معقول را در محضر آیت‌الله ميرزا على لنكرانى، خارج فقه و اصول را در مكتب آیت‌الله ميرزا ابوالحسن مجتهد (مشهور به انگجى) آموخت. همچنين در حوزه درسى آیت‌الله ميرزا صادق مجتهد تبريزى حاضر شد.
حوزه درسى آن دو عالم بزرگوار كه از مراجع دينى بودند، مدرس تبريزى را به مراتب عالى فقهى و اصولى رهنمون شد و كمال نبوغ اجتهادى را در او به ظهور رساند و به اين ترتيب مراجع بزرگ آن زمان حضرات آيات سيد محمد حجت كوه‌كمره‌اى، سيد صدرالدين صدر، ميرزا محمدعلى شاه‌آبادى تهرانى، محمدحسين کاشف‌الغطاء، ميرزا عبدالحسين رشتى به وى اجازه اجتهاد دادند.
علاوه بر آن از محضر آيات عظام محمدعلى هبةالدين شهرستانى، آقا بزرگ تهرانى و سيد محسن حكيم، محمدحسين کاشف‌الغطاء و ميرزا عبدالحسين رشتى اجازه روايت گرفت.
مرحوم مدرس تبريزى در زندگی‌نامه‌اش از شوق فطرى به تحصيل دانش و تألیف اينگونه سخن می‌گوید: «به اقتضاى شوق فطرى كه در ميراث اثر علمى داشتم باب مراوده را بر روى خودم مسدود و با فضل غيرمتناهى به تألیف آغاز كردم.»
«ريحانة الادب» محصول نه سال تلاش مرحوم مدرس تبريزى در ساليان آخر عمرش است، اين كتاب ارزشمند كه شرح حال 4624 نفر را در خود جاى داده است، در زمره منابع مهم شرح‌حال‌نويسى به زبان فارسى و از جمله منابع مهم لغت‌نامه دهخدا است.
مرحوم مدرس تبريزى از پيشروان فرهنگ‌نويسى در زبان فارسى به شمار مى‌رود و آثارش منبع بسيارى از فرهنگ‌نويسان بوده است. به اين نكته نيز بايد توجه كرد كه اين فرهنگ نگار بزرگ از ميان عالمان حوزه علميه برخاسته است. با اين وصف سهم حوزه علميه در نگارش فرهنگ‌هاى امروزى در صدر جدول مراكز علمى، پژوهشى قرار دارد و بجاست فرهنگ‌نگارى فارسى را نشئت گرفته از افكار عالمان دينى از جمله مرحوم مدرس تبريزى دانست.
وفات
سرانجام اين عالم جليل القدر پس از يك عمر تحقيق و تألیف در 16 فروردين سال 1333ش (مطابق با اول شعبان 1373ق) از اين جهان رحلت نمود. پس از وفات با نهايت تجليل و احترام تشييع و در طوبائيه تبريز به رسم امانت به خاک سپرده شد. سپس به قم منتقل و حضرت آیت‌الله مرعشى نجفى بر پيكرش نماز اقامه كرد و در قبرستان شيخان در جوار بارگاه كريمه اهل‌بيت حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.
آثار
- ريحانة الادب فى تراجم المعروفين بالكنية او اللقب؛
- الدرّ الثمين؛
- فرهنگ بهارستان؛
- كفاية المحصلين فى تبصرة احكام‌الدين؛
- نثر اللئالى در شرح نظم اللئالى؛
- التحفة المهدية؛
- حياض الزلائل فى رياض المسائل؛
- غايۀ المنى فى تحقيق الكنى؛
- فرهنگ نگارستان؛
- قاموس المعارف؛
- امثال و حكم تركى آذربايجانى.