فاکهی، محمد بن اسحاق
محمد بن اسحاق فاکهی (متوفی بین سال‌های 272-279ق)، از مورخان قرن سوم هجری است که نیمی از کتاب مهم او با عنوان «أخبار مكة» به دست ما رسیده است.
| نام | فاکهی، محمد بن اسحاق |
|---|---|
| نامهای دیگر | |
| نام پدر | اسحاق |
| متولد | قرن سوم |
| محل تولد | مکه |
| رحلت | بین سال‌های 272-279ق |
| اساتید | سعید بن منصور |
| برخی آثار | أخبار مكة في قديم الدهر و حديثه (فاكهی)
المنتقی في أخبار أم القری |
| کد مؤلف | AUTHORCODE03596AUTHORCODE |
ولادت
ابوعبدالله فاکهی منسوب به فاکه بن عمرو بن حارث بن مالک بن کنانة بن خزیمة بن مدرکة بن الیاس بن مضر بن نزار بن معد بن عدنان است[۱].
از تاریخ ولادت او اطلاعی در دست نیست. قدیمی‌ترین شیخ او، سعید بن منصور صاحب «السنن» است که در سال 227ق، از دنیا رفته است. دیگر شیخ او اسماعیل بن عبدالله بن زراره رقی متوفی 229ق، است؛ بنابراین با فرض اینکه هنگامی که فاکهی از شیخش سعید بن منصور روایت می‌شنیده، حدود ده سال داشته، می‌توان ولادت او را حدود 217ق، دانست؛ پس چنین می‌توان تخمین زد که سال تولد او باید بین 215 تا 220ق، باشد[۲].
مسافرت‌ها
او مکی بود و در طلب علم، مسافرت‌هایی به مراکز علمی نمود و از شیوخ آن مناطق بهره‌مند گردید.
در بغداد از احمد بن عبدالجبار عطاردی متوفی 272ق، در کوفه از اسماعیل بن محمد احمیسی، در صنعا از محمد بن علی نجار و ابراهیم بن احمد یمانی، در حرض یمن از احمد بن صالح و علی بن منذر طریقی کوفی حدیث شنید.
جایگاه علمی
او در مکه دارای جایگاه و اعتبار خاصی بود که از خلال مطالب کتابش پیداست و از بعضی از اخبار برمی‌آید که او علمی از اعلام آنجا بشمار می‌رفته است[۳].
شیوخ و اساتید
فاکهی در کتاب اخبار مکه‌اش در جلد دوم آن، از 231 شیخ نقل کرده و بیشترین نصوص او از این شیوخ است:
- محمد بن یحیی بن ابی‌عمر عدنی، ابوعبدالله، متوفی 243ق، 526 نص؛
- بکر بن خلف بصری، ابوبشر مقری، متوفی 240ق، 165 نص؛
- سعید بن عبدالرحمن بن حسان مخزومی، متوفی 249، 152 نص؛
- زبیر بن بکار بن عبدالله بن مصعب بن ثابت بن عبدالله بن زبیر بن عوام اسدی مدنی، متوفی 256ق، 143 نص؛
- عبدالجبار بن علاء بن عبدالجبار عطار، متوفی 248ق، 136 نص؛
- حسین بن حسن بن حرب سلمی مروزی، متوفی 246ق، 115 نص؛
- عبدالله بن احمد بن زکریا بن حارث، متوفی 279ق، 107 نص؛
- سلمة بن شبیب نیشابوری، متوفی 247ق، 69 نص؛
- عبدالله بن عمران بن رزین مخزومی مکی، متوفی 245ق، 58 نص[۴].
شاگردان
با توجه به اینکه ترجمه مناسبی برای فاکهی وجود ندارد تنها چهار نفر از شاگردان او شناخته شده‌اند:
- فرزندش عبدالله بن محمد بن اسحاق بن عباس، ابومحمد فاکهی مکی؛
- محمد بن عمرو بن موسی عقیلی مکی، متوفی 322ق؛
- ابوالحسن انصاری؛
- محمد بن صالح بن سهل عمانی[۵].
وفات
منابع درباره وفات فاکهی سکوت اختیار نموده‌اند، ولی با توجه به نقل وقایع تاریخی مربوط به سال‌های مختلف در کتابش می‌توان تاریخ وفات او را بین سال‌های 272 تا 279ق، دانست[۶].
آثار
تنها اثر به‌جای‌مانده از فاکهی، «أخبار مكة في قديم الدهر و حديثه» است که فقط نیمی از آن برجای مانده است[۷].
پانویس
منابع مقاله
عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، مقدمه کتاب «أخبار مكة في قديم الدهر و حديثه»، تألیف محمد بن اسحاق فاکهی، مکه مکرمه، مكتبة الأسدي، چاپ چهارم، 1424ق.