تاریخ قرآن (معرفت)
تاریخ قرآن اثری از آیت‌الله محمدهادی معرفت می‌باشد که پيرامون يكى از موضوعات مهم علوم قرآنى که درباره تاريخ قرآن نوشته شده است.
| تاریخ قرآن | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | معرفت، محمدهادی (نویسنده) |
| ناشر | سازمان مطالعه و تدوين کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1382 ش |
| چاپ | 5 |
| شابک | 978-964-459-200-3 |
| موضوع | قرآن - تاریخ قرآن - علوم قرآنی |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 72 /م6ت2 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
مؤلف محترم كه خود از دانشمندان علوم قرآن و از مفاخر جهان تشيع در عصر حاضر در اين زمينه مى‌باشد اين كتاب را بنا بر درخواست سازمان مطالعه و تدوين كتب علوم انسانى دانشگاه‌ها (سمت) براى دانشجويان رشتۀ الهيات شاخۀ علوم قرآن و حديث در مقطع كارشناسى به عنوان منبع اصلى درس«تاريخ قرآن» به رشتۀ تحرير در آورده است.
وى مطالب كتاب را در شش فصل ارائه نموده كه خلاصۀ مباحث هر كدام از فصول كتاب به شرح زير مى‌باشد: فصل اول:پديدۀ وحى نام دارد.
در اين فصل ابتدا واژۀ وحى را از نظر لغت معنا نموده آنگاه كاربرد آن در قرآن را با ذكر چند آيه بيان كرده.و توضيح مى‌دهد كه وحى در قرآن به چهار معناى:اشارۀ پنهانى، هدايت غريزى، الهام، و وحى رسالى به كار رفته است.در ادامه مسالۀ امكان وحى را مطرح نموده، و دلايلى بر امتناع وحى را نقد و بررسى كرده آنگاه کیفیت نزول وحى را توضيح داده، به دنبال آن داستان ورقة بن نوفل‌و افسانۀ غرانيق را مطرح و ساختگى بودن آنها را اثبات مى‌نمايد.
در پايان اين فصل مسالۀ كاتبان وحى و چگونگى ثبت و ضبط قرآن توسط آنان بحث شده است فصل دوم مربوط است به نزول قرآن در اين فصل از آغاز نزول قرآن و مدت سه سال تاخير كه دوران فترت نام دارد را بحث نموده، آنگاه نزول دفعى و تدريجى و ديدگاهها دربارۀ آنها را بيان كرده، بدنبال آن از اولين آيه و سوره و نيز آخرين آيه و سوره بحث و نظرات دانشمندان علوم قرآنى را در اين باره نقل و آنها را بررسى كرده است.سپس سوره‌هاى مكى و مدنى و معيار شناخت براى هر كدام از آنها و فوايد شناخت آنها را ذكر كرده است ضمن آنكه چند شبهه دربارۀ مكى و مدنى بودن سوره‌ها را مطرح و پاسخ مى‌دهد.
در پايان اين فصل پيرامون اسباب نزول و فرق ميان سبب نزول و شأن نزول و راه شناخت آن توضيحاتى ارائه شده است.
فصل سوم:جمع و تألیف قرآن در اين فصل از نظم و تألیف قرآن سخن گفته، كسانى را نام برده كه مصحف را جمع‌آورى نموده و مشخصات هر كدام از مصاحف را بيان مى‌نمايد همچون حضرت على(ع)، ابن مسعود و ابىّ بن كعب سپس مسالۀ توحيد مصاحف در دوران عثمان را بررسى نموده و به دنبال آن ویژگی‌هاى مصاحف عثمانى را بيان داشته است فصل چهارم:در اين فصل از قاريان قرآن و قرائت‌هاى هفتگانه سخن گفته، عوامل اختلاف در قرائت‌ها، راههاى شناخت قرائت صحيح را توضيح مى‌دهد آنگاه قاريان سبعه و راويان آنها را معرفى كرده بدنبال آن مسالۀ تواتر قرائت‌ها را مطرح، و جهت توضيح آن به حديث سبعة احرف اشاره نموده است.در پايان فصل حجيت قرائت‌هاى هفتگانه را ذكر و توضيح مى‌دهند كه قرائت عاصم به روايت حفص برگزيدۀ قرائت‌ها و مطابق با قرائت جمهور مسلمين از صدر اسلام تا كنون، در تمام ادوار تاريخ قرائت‌ها بوده است.
فصل پنجم:اين فصل مربوط است به تحريف ناپذيرى قرآن.كه در آن ابتدا واژۀ تحريف از نظر لغت و اصطلاح معنا شده، آنگاه دلايل نفى تحريف از جمله: گواهى تاريخ،ضمانت الهى،ضرورت تواتر قرآن و نصوص اهل‌بيت(ع) ذكر شده است.به دنبال آن ديدگاه علماى بزرگ شيعه در اين باره نقل شده است.در پايان اين فصل منشأ قول به تحريف مورد بررسى قرار گرفته است.
فصل ششم:در اين فصل مسالۀ ترجمۀ قرآن مورد بحث قرار گرفته است كه در اين زمينه ابتدا ترجمه را تعريف، آنگاه روشهاى ترجمه را ذكر كرده است.سپس برخى از ویژگی‌هاى قرآن را نام برده و متذكر مى‌شوند كه با توجه به اهميت اين ویژگی‌ها، ترجمه قرآن نيز داراى اهميتى خاص مى‌باشد و ضرورت اقتضاء مى‌كند كه قرآن به زبانهاى زنده جهان ترجمه شود.در قسمت ديگرى از اين فصل دلايل مخالفان ترجمۀ قرآن را ذكر و آنها را پاسخ داده، آنگاه فتاواى برخى از علماء در اين زمينه را نقل مى‌نمايد. در پايان فصل شرائط ترجمه و مترجم را بيان كرده است.
ويژگى‌ها
- كتاب به صورت منظم فصل بندى شده است
- در ابتداى هر فصل و يا هر بحثى، واژه‌هاى مهم آن از نظر لغت و اصطلاح تعريف شده‌اند.
- با توجه به اينكه كتاب براى دانشجويان بوده مباحث به صورت روشن و روان بيان شده است.
- بيان مطالب سير منطقى دارد به گونه‌ایى كه هر فصلى با فصل قبل ارتباط داشته و در فهميدن آن نقش مهمى دارد.
- تمام مباحث مطرح شده بر اساس مبانى شيعه و مكتب اهل‌بيت عليهم‌السلام مى‌باشد.
- در فصل دوم مهمترين مباحث مربوط به نزول قرآن ارائه و در برخى از موارد جدا ولى نيز آورده شده است مانند آنچه كه در بحث ترتيب نزول دربارۀ ترتيب نزول سوره‌هاى مكى و مدنى آمده است
- در فصل ششم-بحث ترجمۀ قرآن وجود دارد كه در آن ديدگاهها پيرامون ترجمۀ قرآن مورد بررسى قرار گرفته و بيان كرده‌اند كه ترجمۀ قرآن يك ضرورت دينى است و در پايان جدولى ارائه شده كه در آن ترجمۀ قرآن به زبانهاى مختلف ذكر شده است.
در آخر كتاب، منابعى جهت مطالعۀ بيشتر معرفى كرده است بدين صورت كه براى هر فصل به صورت جداگانه چندين منبع از منابع علوم قرآنى به زبان فارسی و يا عربى ذكر نموده است.
اشكالات
1-در فصل سوم كه مربوط به جمع و تألیف قرآن است لازم بود مقدارى پيرامون جمع قرآن در زمان پيامبر(ص) بحث نمايند كه فقط به صورت اشاره‌اى از آن گذشته‌اند 2-با توجه به اينكه كتاب براى تدريس در دانشگاه‌ها تألیف شد، لازم است در پايان آن خلاصه‌اى از مباحث و پرسش و پژوهش نيز در آن وجود داشته باشد.
نسخه شناسى
كتاب يك جلد، متن آن فارسی و داراى 216 صفحه مى‌باشد كه مشخصات آن به قرار زير است:
- كاغذ:اعلاء
- جلد:شوميز
- نوبت چاپ:پنجم
- تاريخ انتشار:سال 1382
- ناشر:انتشارات سازمان مطالعه و تدوين كتب علوم انسانى دانشگاه‌ها (سمت)
- تيراژ:2000 نسخه
- داراى فهرست:
- الف: موضوعات كتاب
- ب: منابع و مآخذ
- ج: گفتارى از مؤلف در مقدمۀ كتاب
- نام كتاب: تاريخ قرآن
- نام مؤلف:محمد هادى معرفت