المسائل السفرية في النحو
المسائل السفرية في النحو، اثر ابن هشام انصاری (متوفی 761ق)، رساله‌ای است کوتاه و مختصر پیرامون برخی از مسائل علم نحو که با تحقیق حاتم صالح ضامن منتشر شده است.
| المسائل السفرية في النحو | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن هشام، عبد الله بن یوسف (نويسنده) ضامن، حاتم صالح (محقق) |
| ناشر | مؤسسة الرسالة |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1403ق - 1983م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | ش 29ئ 56 6151 PJ |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
یکی از ویژگی‌های کتاب حاضر، آن است که در نسخ مختلف، اسامی متفاوتی برای آن ذکر شده است؛ به‌گونه‌ای که این کتاب در نسخه لیدن با عنوان «مسائل في النحو و أجوبتها»، در نسخه برلین و دارالکتب المصریه تحت عنوان «رسالة في انتصاب لغة و فضلا و خلافا و أيضا و هلم جرا»، در نسخه دارالکتب الوطنیه تونس با نام «رسالة في توجيه النصب» و در سایر نسخ، بدون عنوان آمده است. محقق نیز در این اثر حاضر، نام «المسائل السفرية فی النحو» را برای کتاب برگزیده و دلایل آن را چنین ذکر کرده است:
- این نام را سیوطی در «البغية»، ابن عماد «شذرات الذهب»، حاجی خلیفه در «الكشف» و اسماعیل پاشا در «هدية العارفین» برگزیده‌اند.
- اصحاب تراجم و کسانی که شرح حال نویسنده را ذکر کرده‌اند، اسامی دیگری برای این رساله ذکر نکرده‌اند.
- ابن هشام در ابتدای رساله آورده است که آن را در پاسخ به سؤالی که در ابتدای سفر از او پرسیده بودند، نوشته است[۱].
ابن هشام در این کتاب، عباراتی را که در عرف مردم مشهور و معروف بوده، اما در آنها، اختلاف نظر وجود دارد، مورد بحث و بررسی قرار داده و سپس، دیدگاه‌ها و نظریات علما و نحویون بصره و کوفه را درباره آنها، بیان نموده است. از جمله ویژگی‌های بارز کتاب، این است که وی تنها به ذکر نظریات و دیدگاه‌ها بسنده نکرده، بلکه درباره هریک از آنها، به ذکر دلیل پرداخته و به‌منظور تثبیت ادله خود، به قرآن کریم، احادیث شریف و اشعار عرب، استشهاد نموده است[۲].
یکی از اموری که باعث اهمیت کتاب می‌شود، این است که ابن هشام در این رساله، علی‌رغم حجم کم و مطالب مختصر آن، از منابع و مصادر فراوانی استفاده نموده و به آنها، اشاره کرده است که از جمله آنها، عبارتند از: «الزاهر» ابن انباری، «مختصر الزاهر» زجاجی، «الصحاح» جوهری، «المحکم» ابن سیده، «شرح مشكلات الوسيط» ابن صلاح و «امالی» ابن حاجب. علاوه بر این، وی از سیبویه، خلیل، اخفش، ابن سکیت، زجاج، ابوعلی فارسی، ابن جنی، زمخشری، شاطبی، ابوشامه مقدسی، ابن عصفور، ابن مالک و ابن حیان نیز مطالبی را نقل کرده، ولی به نام کتاب آنها، اشاره‌ای نکرده است[۳].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه محقق.