الأطول في علوم البلاغة
الأطول في علوم البلاغة، اثر ابراهیم بن محمد بن عرب‌شاه عصامالدین اسفراینی (متوفی 873-944ق)، شرحی است مزجی بر «تلخيص مفتاح العلوم» محمد بن عبدالرحمن ابوالمعالی جلال‌الدین قزوینی شافعی، معروف به خطیب دمشق (متوفی 666-739ق) که آن نیز ویراسته و تلخیص بخش سوم کتاب «مفتاح العلوم» سراج‌الدین ابویعقوب یوسف بن محمد بن على سکاکى خوارزمى حنفى (554 یا ۵۵۵–۶۲۶ق)، مشهور به سکاکى است.
| الأطول في علوم البلاغة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | عصامالدین اسفراینی، ابراهیم بن محمد (نويسنده)
عنایه، احمد عزو (محقق) مصطفی، علی محمد (محقق) خطیب قزوینی، محمد بن عبد الرحمن (نويسنده) |
| عنوان‌های دیگر | تلخیص مفتاح العلوم. شرح |
| ناشر | دار إحياء التراث العربي |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1432ق - 2011م |
| چاپ | 1 |
| شابک | - |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | /خ6 ت8026 2028 PJA |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
«مفتاح العلوم» سکاکی، کتابى دانشنامه‌مانند مى‌باشد که در آن خلاصه‌اى از علوم ادبى زمان نویسنده، شرح داده شده است که شامل صرف، تجوید، اشتقاق (صغیر و کبیر و اکبر)، نحو، معانى، بیان، بدیع (که آن را وجوه تحسین کلام نامیده است)، حد (یعنى تعریف منطقى مفاهیم)، استدلال، عروض، قافیه، نقد شعر و سرانجام مبحثى درباره اعجاز قرآن و رد مطاعن مخالفان می‌باشد[۱]. «تلخيص المفتاح»، خلاصه بخش سوم این کتاب و یکی از کتاب‌های مهم در معانی و بیان و بدیع، از خطیب دمشق است که به جهت حسن ترتیب و ایجاز، از دیرباز مورد توجه بوده و شرح‌ها و حاشیه‌های فراوانی بر آن نگاشته شده است[۲] که اثر حاضر، از جمله آنها می‌باشد که با تحقیق احمد عزو عنایه و علی محمد مصطفی، به چاپ رسیده است.
از جمله ویژگی‌های شرح حاضر، منابع و مصادر مهمی است که شارح در شرح مطالب، از آنها بهره برده است که به دو دسته منابع بلاغی و نحوی قابل تقسیم است. از جمله منابع بلاغی کتاب، عبارتند از: «المطول» سعدالدین تفتازانی، «شرح المفتاح» شریف جرجانی، «مفتاح العلوم» سکاکی، «الإيضاح» خطیب قزوینی و «دلائل الإعجاز» عبدالقاهر جرجانی. کتاب‌های سیبویه، اخفش و جزولی نیز از منابع نحوی این اثر می‌باشند[۳].
شیوه شرح مطالب، به‌صورت مزجی بوده و در ابتدای کتاب، مقدمه‌ای از محققین افزوده شده است که در آن، ضمن ارائه شرح حال مفصلی از صاحب تلخیص[۴] و صاحب شرح[۵]، به تعریف کتاب حاضر و بررسی شخصیت نویسنده آن پرداخته شده[۶] و سپس، مهم‌ترین مصادر کتاب، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است[۷].
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه.
- بی‌نام، «مفتاح العلوم»، دانشنامه تخصصی کتاب‌شناسی و زندگی‌نامه ویکی‌نور، به آدرس:
- قربانی زرین، باقر، «دانشنامه جهان اسلام»، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «تلخيص المفتاح»، شماره ۳۸۳۰، به آدرس: