طوطی‌نامه
طوطی‌نامه اثر ضیاالدین نخشبی، عارف و نویسنده قرن هشتم هجری، مجموعه‌ای است از 52 داستان فارسی که با تصحیح و تعلیقات فتح‌الله مجتبایی و غلامعلی آریا منتشر شده است.
| طوطي نامه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | نخشبي، ضياء الدين (نویسنده)
مجتبايي، فتح‌الله (مصحح) آريا، غلام علي (مصحح) |
| ناشر | منوچهري |
| مکان نشر | ايران - تهران |
| سال نشر | 1372ش. |
| چاپ | چاپ يکم |
| موضوع | نثر فارسي - قرن 8ق. |
| زبان | فارسي |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ط9 / 5625 PIR |
این کتاب از مجموعه‌های معروف داستان‌های مختلف به زبان فارسی است که ما با روایت‌های دیگری از آن به نام‌های «چهل طوطی» و «جواهر الاسمار» آشنایی داریم. این مجموعه اصل هندی دارد و به زبان سنسکریت «شوکه سپتتی»، یا «هفتاد طوطی» نامیده می‌شود و چهارچوب اصلی آن در حقیقت روایتی است از یکی از «جائکه»های بودایی که در «سندبادنامه» و در «کارنامه رومیان» نیز دیده می‌شود. سازنده این مجموعه که نه نامش را می‌دانیم و نه روزگارش را، در این چهارچوب اصلی، تغییراتی داده و داستان‌ها و افسانه‌های گردآورده خود را که اساس اغلب آنها بر فریبکاری زنان و فاسق‌بازی و نیرنگسازی آنان مبتنی است، در قالب آن ریخته است. از این داستان فعلا دو روایت به زبان سنسکریت در دست است و روایت مفصل‌تر آن که به دست برهمنی به نام چینتامنی بهته فراهم شده است، ظاهرا به صورت اصلی، نزدیکتر است[۱].
چندسالی پس از تألیف «جواهر الاسمار»، نخشبی به تهذیب این مجموعه پرداخت و تحریر تازه‌ای از آن فراهم ساخت که به «طوطی‌نامه» معروف است. این «طوطی‌نامه» در حقیقت انتخابی است از «جواهر الاسمار»، به انشایی ساده‌تر و با بسیاری از داستان‌های اصلی کتاب و درج داستان‌های جدید از مآخذ دیگر، مخصوصا از «سندبادنامه» و از مجموعه موسوم به «بیست و پنج حکایت وتاله» که در هند مشهور است. چنانکه نخشبی در آغاز ترجمه و تحریر خود می‌گوید وی می‌خواسته که ترجمه اول را به صورتی درآورد که برای گروه بیشتری از عامه مردم قابل استفاده باشد و ازاین‌روی، عبارات آن را پیراسته‌تر و ساده‌تر کرده و داستان‌ها را با تعبیرات دلکش و ابیات مناسب، بیاراست و کار خود را در سال 730ق، به آخر رساند: ز هجرت هفتصد و سی بود آن شب/ که این افسانه‌ها کردم مرتب از این افسانه‌ها در خواب خوش خفت/ ضیاء نخشبی کافسانه می‌گفت[۲].
طوطی‌نامه نخشبی در قرن 15 میلادی به زبان ترکی درآمد و بسیاری از داستان‌های آن از طریق ترجمه فارسی در مجموعه «اردشی بوردشی» مغولی داخل گردید[۳].
فهرست محتوا در آغاز و فهرست‌های آیات، احادیث و اقوال بزرگان، اشعار فارسی، اشعار عربی، ضرب‌المثل‌های فارسی، ضرب‌المثل‌های عربی، معانی واژه‌ها و اصطلاحات و اعلام در پایان کتاب آمده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه کتاب.