هفت پیکر نظامی گنجوی

هفت پیکر نظامی گنجوی (متن علمی و انتقادی) یکی از پنج مثنوی مجموعه «خمسه نظامی»، سروده الیاس بن یوسف نظامی گنجوی (530- 591ق)، شاعر معروف ایرانی در قرن ششم هجری است که به صورت علمی و انتقادی، همراه شرح ابیات و معنی لغات و ترکیبات و کشف‌الابیات در پایان، با تصحیح برات زنجانی، به چاپ رسیده است.

هفت پيکر نظامي گنجوي: از روي قديميترين نسخه هاي خطي قرن هشتم با ذکر اختلاف نسخ و شرح ابيات و معني لغات و کشف الابيات
پدیدآوران	نظامي، الياس بن يوسف (نویسنده) زنجاني، برات (مصحح)
ناشر	دانشگاه تهران
مکان نشر	ايران - تهران
سال نشر	1380ش.
چاپ	چاپ دوم
شابک	‎964-03-3417-0
موضوع	نظامي، الياس بن يوسف، 530؟ - 614؟ق. هفت پيکر - نقد و تفسير شعر فارسي - قرن 6ق. - تاريخ و نقد
زبان	فارسي
کد کنگره	‏‎‏/‎‏ز‎‏9‎‏ / 5132 ‏PIR‎‏

موضوع این مثنوی که به «بهرام‌نامه» نیز شهرت دارد، شرح پادشاهی بهرام گور، پادشاه ساسانی و عیش و نوش او با هفت دختر از پادشاهان هفت کشور در قصر زیبایی به نام هفت گنبد است. نظامی این مثنوی را در سال 598ق سروده و سلطان علاءالدین کرپ ارسلان امیر مراغه، هدیه کرده است.

نظامی در این مثنوی، زندگی‌نامه بهرام گور را بیان می‌کند و از ازدواج او با هفت دختر از پادشاهان هفت اقلیم، سخن می‌گوید. بهرام در هر یک از روزهای هفته، به یک گنبد می‌رود و مهمان یکی از این دختران می‌شود. این هفت گنبد، هرکدام به رنگی است. بهرام در هر کدام از این روزها، از دختر ساکن آن گنبد می‌خواهد داستانی برای او حکایت کند و نظامی در هفت پیکر، هفت داستان از زبان آنان بیان می‌کند. لطف ذوق و نیروی تخیل و قوت قریحه و قدرت ابتکار نظامی در این داستان‌ها، آشکار است.

هفت پیکر، یکی از شاهکارهای نظامی بوده و نظم آن، به گونه‌ای است که مطالب با مهارت و زیبایی چشم‌نوازی در کنار هم، چیده شده و با کلماتی نغز، معنا را جلوه می‌دهند، چنانکه نظامی خود فرموده است: پیش بیرونیان برونش نغز/ و ز درونش درونیان را مغز هر چه در نظم او ز نیک و بد است/ همه رمز و اشارت و خرد است.

مثنوی هفت پیکر، با همه آسانی، معانی ابیاتش سرتاپا رمز و اشارت است و خود نظامی، معانی ابیاتش را به زیبارویان تنگ چشمی همانند می‌کند که رخ از بیگانگان و مردم چشم تنگ بربسته‌اند و دیده نمی‌شوند.

منابع مقاله

1. نظامی، الیاس بن یوسف، «شرف‌نامه نظامی گنجوی (متن علمی و انتقادی)»، تصحیح برات زنجانی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1380.
2. خادم الفقرا، مینا؛ رادمنش، عطامحمد؛ «تحلیل ریخت‌شناسی و بررسی ویژگی‌های قصه خیر و شر از هفت پیکر نظامی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، زبان و ادب فارسی (دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج) پاییز 1394- شماره 24، به آدرس:

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1757924/

1. خدیوی، هادی ؛ علی پور، فریبا؛ «هفت پیکر نظامی و پیشینه تاریخی آن»، پایگاه مجلات تخصصی نور، عرفانیات در ادب فارسی پاییز 1392- شماره 16، به آدرس:

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1041781/