شرح التسهيل للمرادي
شرح التسهيل للمرادي، اثر حسن بن قاسم یا حسن بن ام‌قاسم مرادی (749ق) است که بر کتاب «تسهيل الفوائد»، اثر ابن مالک طایى (600-672ق)، ادیب مصری، حاشیه زده است. التسهيل مانند اثر دیگر ابن مالک – الفیه - در علم نحو بوده، با این تفاوت که یکی به نثر و دیگری به نظم است. تحقیق و پژوهش این کتاب به دست محمد عبدالنبی محمد احمد عبید انجام شده است.
| شرح التسهيل للمرادي | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | عبید، محمد عبدالنبی (نويسنده) |
| عنوان‌های دیگر | القسم النحوي |
| ناشر | مکتبة الإيمان |
| مکان نشر | مصر - منصوره |
| سال نشر | 1427ق - 2006م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
محقق، کتاب را به دو بخش تقسیم کرده است: بخش اول، تحقیق (الدراسه) پیرامون متن کتاب و بخش دوم، متن تحقیق‌شده کتاب است. در نخستین بخش، در فصل اول، زندگی حسن بن قاسم، آثار او، بررسی مصادر کتاب، رویکرد او در این شرح و میزان پایبندی‌اش به آن و روش او به‌همراه تنبیه‌هایش بر کتاب التسهيل، به‌عنوان مهم‌ترین منبعی که وی به آن تکیه کرده، بررسی شده است. فصل دوم، دربردارنده شواهد کتاب است که در آن استشهاد به آیات قرآن، حدیث نبوی، شعر و لهجه‌ها آمده است. در فصل سوم، اختلاف‌های نحوی و در فصل چهارم، دیدگاه‌های نحوی مصنف و کشمکش‌های او با دیگران آورده شده است[۱]. برای مثال، محقق نشان می‌دهد که مرادی چه اندازه از ادیبان بزرگ عرب - که عددشان به صد می‌رسد - در شرح کتابش بهره برده است. او در راستای این بهره‌وری آرای آنان را نیز نقد کرده است[۲]. مرادی در بسیاری از جاهای کتاب از آوردن نام صاحب‌نظران پرهیز کرده است و با آوردن عبارت‌های ذهب بعضهم، بعض العلماء، بعض المتأخرين، از نوشته‌هایشان بهره گرفته است[۳].
همچنین، محقق نشان می‌دهد که چگونه حسن بن قاسم در نقل کلام ابن مالک تصرف کرده و کلمه‌ای را به آن‌ها می‌افزاید[۴]. او گاهی با اینکه کلام ابن مالک را همان گونه که هست، می‌آورد، اما آن را پس و پیش نقل می‌کند[۵]. گاهی نیز کلام ابن مالک را می‌آورد، ولی هیچ‌گونه اشاره‌ای به اینکه این کلام از آن او است، نمی‌کند[۶]. محقق می‌گوید: مرادی از کسانی نیست که چشم‌بسته قضیه‌های نحوی را از ادیب بزرگی مانند ابن مالک بپذیرد[۷]. محقق برخی از برداشت‌ها و استدراک‌های مرادی را بر کلام ابن مالک در هفده مورد برشمرده است[۸].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و دراسه.