ابن بری، بری بن عبدالجبار
ابن بَرّى، ابومحمد عبدالله (رجب 499 - 27 شوال 582)، نحوى و لغت‌شناس، فقیه شافعى‌مذهب مصرى بوده است.
| نام | ابن بری، بری بن عبدالجبار |
|---|---|
| نام‌های دیگر | |
| نام پدر | عبدالجبار |
| متولد | 499 |
| محل تولد | قاهره |
| رحلت | 582 ق |
| اساتید | عبدالجبار بن محمد قرطبى
محمد بن عبدالملك شنترينى نحوى ابوعبدالله رازى |
| برخی آثار | أربعة كتب في علوم القرآن |
| کد مؤلف | AUTHORCODE01129AUTHORCODE |
ولادت
او در 5 رجب سال 449ق در قاهره به دنیا آمد. خاندان ابن برى اصلاً اهل‌بيت‌المقدس بودند. او خود در قاهره مسكن گزيد و از مشايخ آن شهر، كسب دانش كرد.
تحصیلات
نزد عبدالجبار بن محمد قرطبى و محمد بن عبدالملك شنترينى نحوى، عربیت آموخت و از ابوصادق مدينى و ابوعبدالله رازى حديث شنيد، اما اندك‌اندك خود در شمار بزرگان ادب درآمد و در نحو و لغت، امام و به قول ابن خلكان، يگانه زمان گرديد، آنگاه در مسجد عمرو بن عاص در قاهره به كار تعليم پرداخت و رسماً عهده‌دار تدريس قرآن و زبان عربى شد و احتمالاً در یکى از غرفه‌هاى همان مسجد منزل گزيد.
ابن برى پس از چندى تصحيح مكاتبات رسمى را در «ديوان انشاء» به عهده گرفت. این منصب حدود 40 سال پيش از او به عهده ابن بابشاذ بود. ابن بابشاذ ضمن انجام دادن كارهاى ديوانى به تدوین تعليقه‌اى پرداخته بود كه به 15 مجلد مى‌رسيد و بعدها ابزار كار كاتبان گرديد و به تكمیل آن پرداختند. این سمت پس از ابن بابشاذ به محمد بن بركات واگذار شده بود. از زمان اشتغال ابن برى به این منصب، اطلاع دقيقى در دست نيست و نيز روشن نيست كه آيا به هنگام تصدى این سمت از كار تعليم در مسجد عمرو دست كشيده بود يا نه؟ شايد او كار تعليم را فرونگذاشته باشد؛ زيرا پيوسته از گوشه و كنار مصر يا نقاط ديگر نزد او مى‌آمدند و كسب دانش می‌كردند. نام بسيارى از شاگردان او معروف است. از همه معروف‌تر شايد ابوموسى جزولى باشد كه ساليان دراز نزد او نحو و لغت آموخت. ابن خلكان خود، شاگردان او را در قاهره ديده و از آنان روايت كرده است. همچنين قفطى اضافه مى‌كند كه بيشتر «رؤساى» مصر نزد او درس گرفته‌اند. گفتار عبدالقادر دمشقى این سخن را تأييد مى‌كند. وى گوید كه هم الملك العزيز عثمان و هم الملك الظاهر غازى نزد او آموزش ديده بودند.
ابن برى به شهادت سبکی مردى ساده‌دل، نیک‌نفس و خوش‌مصاحبت بود. ساده‌دلى او موجب شده است كه برخى حكايات در غفلت و بى‌مبالاتى و عدم توجه به درستى و اعراب كلمات هنگام سخن گفتن به او نسبت دهند. قفطى مقام ابن برى را از اين‌گونه نكته‌ها برتر مى‌داند و از ذكر آنها خوددارى مى‌كند. از مجموعه‌این حكايات كه گویند «بسيار» است، جز تمايل او به زبان عامیانه يا برخى رفتارهاى نامعهود، به چيزى اشاره نشده است.
از ابن برى چند اثر در زمینه لغت و نحو به‌جاى مانده كه ذكر آنها خواهد آمد، اما كسى به شاعر بودن او اشاره نكرده است؛ بااين‌همه ابن تغرى بردى دو بيت غزل‌گونه از اشعار او را نقل كرده است كه مايه‌اى جز استعارات نحوى ندارد.
آثار موجود ابن برى به قرار زير است
- حواشى بر صحاح جوهرى؛
- حواشى بر درة الغواص في أوهام الخواص حريرى؛
- ردى بر انتقادات ابن خشاب بر اغلاط مقامات حريرى؛
- حاشيه بر المعرب جواليقى كه بروكلمان آن را رد الجواليقي في المعرب خوانده است؛
- حواشى بر تكملة إصلاح ما تغلط فيه العامة، تأليف جواليقى؛
- کتاب كوچكى به نام غلط الضعفاء من أهل الفقه كه گاه أغاليط الفقهاء خوانده شده است؛
- جواب کتاب المسائل العشر المتعبة للحشر يا المتعبات إلى الحشر از ابونزار حسن بن صادقى بن عبدالله معروف به ملك النحاة؛
- شرح شواهد الإيضاح[۱].
پانویس
منابع مقاله