أصول النحو العربي

اصول النحو العربی نوشته محمود احمد نحله (معاصر) کتابی در تحقیق و بررسی اصول نحو عربی است. این کتاب مستند به آثار پیشین به شیوه علمی به رشته تحریر درآمده است.

أصول النحو العربي
پدیدآوران	نحله، محمودأحمد (نويسنده)
ناشر	دار العلوم العربيه
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	1407ق - 1987م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	ن3الف6 6151 PJ
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

بحث در اصول نحو، بحث در مصادر اصلی است که ظواهر نحوی از آنها دریافت شده و احکامش از آن استنباط شده است و محقق نحو عربی ناچار از آگاهی به این اصول و تحقیق در آنهاست.‏ سماع و قیاس دو اصل اساسی است که نحویون بر آن تکیه کرده‌اند. بعضی از نحویون نیز دو اصل دیگر بر آن افزوده‌اند که عبارت از: اجماع نحویون بر حکم نحوی و استصحاب حال اصل در مواردی است که دلیلی از سماع یا اجماع یا قیاس درباره آن وارد نشده است. علمای نحو، نحو عربی را بر این اصول بنیان نهاده‌اند. در کتاب سیبویه شواهد بسیار بر این موضوع داریم، اما ابن جنی، ابن انباری و سیوطی شیوه و حدود این علم را به ترتیب در «الخصائص»، «لمع الادلة فی اصول النحو» و «کتاب الاقتراح فی علم اصول النحو» استوار کردند.‏

کتاب مشتمل بر مقدمه، تمهید، چهار بخش (اصل) و خاتمه است. اصول کتاب به ترتیب عبارتند از سماع، اجماع، قیاس و استصحاب است. سماع یا نقل اولین اصل در اصول نحو عربی است و مقابل آن در اصول فقه کتاب و سنت است.‏سماع شنیدن مسموعات کسانی است که عربیتشان مورد وثوق است، و خود شامل این منابع می‌گردد: کلام خدای متعال، سخن پیامبر(ص) و کلام عرب. . اجماع نیز اصلی از اصول فقه است که جمهور فقهاء بر آن اتفاق کنند و آن را دلیلی نقلی پس از کتاب الله و سنت رسول الله(ص) بدانند، چراکه مرجع در مسائلی که نص صریحی از کتاب یا سنت وارد نشده اجتهاد علمای امت است.قیاس نزد اصولیون از فقهای اهل سنت دلیل چهارم پس از کتاب و سنت و اجماع است. در اینجا مقصود حمل غیرمنقول بر منقول است، آنگاه که در همان معنی بوده و شرایط دیگرش را نیز دارا باشد. مقصود از استصحاب نیز باقی گذاشتن حال لفظ بر آن چیزی است که در اصل مستحق آن است، به شرط عدم دلیل نقل از اصل، مانند اینکه اصل در اسم، اعراب است، مگر آنکه دلیلی بر بنای آن پیدا شود.

در خاتمه کتاب نیز تعارض اصول مانند: تعارض مسوعان یا قیاسان یا قیاس و سماع تبیین شده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. سلیمانی رحیمی، امیر، «علم اصول نحو»، آینه پژوهش، مهر و آبان 1374، شماره 34، ص6 تا 13؛ به آدرس اینترنتی:

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/77398