شرح ملحة الإعراب
شرح ملحة الإعراب، نوشته ابومحمد قاسم بن علی بن محمد حریری (446-516ق) ادیب، شاعر، لغت‌شناس و عالم به نحو است. وی از اهالی بصره، شافعی‌مذهب و صاحب کتاب «مقامات» مشهور است[۱]. این اثر در موضوع ادبیات (نحو و صرف) است و برکات یوسف هبود آن را تحقیق کرده و بر مطالب آن تعلیقه زده است.
| شرح ملحة الإعراب | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | حریری، قاسم بن علی (نويسنده) هبود، برکات یوسف (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | ملحة الإعراب. شرح |
| ناشر | المکتبة العصرية |
| مکان نشر | لبنان - بیروت ** لبنان - صیدا |
| سال نشر | 1431ق - 2010م |
| چاپ | 1 |
| شابک | 9953-400-02-4 |
| موضوع | شعر عربی - قرن 5ق. - تاریخ و نقد |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | ح 45 ش4 ۶۱۴۱ PJA |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
این کتاب، شرح منظومه «ملحة الإعراب» خود نویسنده است که مشتمل بر سیصدوهفتادوچهار بیت است و نویسنده آن را به درخواست دوست خود ابوالفتح هبةالله بن صاعد بن تلمیذ کاتب به نظم کشیده است[۲]. نویسنده در این اثر از رویکرد نحوی بصری تبعیت نموده است[۳].
شیوه نویسنده در طرح مباحث بر چند ویژگی مهم استوار است:
- طرح مطالب به شیوه واضح و روشن با الفاظ و عباراتی آسان و به‌دور از تعقید؛
- تمرکز بر موضوع مورد بحث و مطرح کردن مباحث آن به شکلی مختصر بدون ذکر نظرات اختلافی میان نحویان؛ چراکه کتاب جهت مبتدیان در فراگیری نحو تدوین شده است. بااین‌وجود گاهی به‌ضروت برخی از آراء و نظرات نحوی را ذکر کرده است؛
- استشهاد به آیات، روایات و شعر در توضیح و تبیین مباحث کتاب. نویسنده دویست‌وپنج آیه از قرآن کریم را به‌عنوان شاهد در این اثر ذکر کرده و از اشعار عرب جاهلی و اسلامی در این راستا بهره گرفته است؛
- استفاده از روش آموزشی که در تمام ابواب کتاب جریان دارد؛
- عرضه آراء نحوی و اشاره به رأی برتر و....[۴].
ساختار کتاب در پنجاه‌ونه باب تنظیم شده و مشتمل بر مباحثی در نحو، صرف، اصوات و ضرورت‌های شعری است که به شکل مختصر و مفید است[۵].
نویسنده، مطالب کتاب را نخست به موضوع نحو اختصاص داده و به مباحثی در خصوص کلام، اسم، فعل و حرف اشاره کرده است. وی سپس به موضوع صرف پرداخته و در مورد برخی از مسائل صرفی از جمله تصغیر، نسب، مد، وصل و قطع، مذکر و مؤنث و افعال مهموز سخن گفته است. نویسنده در ادامه به موضوع نحو بازگشته و به شرح و توضیح مطالبی درباره ادوات، نواصب افعال و کاربرد آنها و حروف جزم و انواع آن پرداخته است[۶].
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه محقق.
- ضیف، شوقی، «تاريخ الأدب العربي»، قم، ذوي‌القربى، 1428ق، چاپ دوم.
- کحاله، عمر رضا، «معجم المؤلفين»، بیروت، دارإحياء التراث العربي 1376ق، چاپ اول.