شیعیان پاکستان

شیعیان پاکستان اثر محمد اكرم عارفى، با راهنمايى محمود تقى‌زاده داورى، كتابى است كه شیعیان پاکستان را از نظر جمعيت، مذهب و سازمان‌هاى مذهبى، نظام اجتماعى، فرهنگ، سياست و اقتصاد مورد بررسى قرار داده است. اين كتاب به زبان فارسى و در سال 1385ش نوشته شده است.

شیعیان پاکستان
پدیدآوران	عارفی، محمد اکرم (نویسنده)
ناشر	شيعه شناسی
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1385 ش
چاپ	1
شابک	‎964-96928-3-5
موضوع	پاکستان - وضع سیاسی و حقوقی شیعه - پاکستان - تاریخ
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏‎‏BP‎‏ ‎‏239‎‏ ‎‏/‎‏ع‎‏2‎‏ش‎‏9
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

برای دیگر کاربردها، تاریخ تشیع (ابهام زدایی) را ببینید.

ساختار

كتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در نه فصل، تنظيم شده است.

اثر حاضر با توجه به زمينه‌ها و فرصت‌هاى مطالعاتى مناسبى كه در كشور پاکستان و در كل منطقه به‌وجود آمده، مطالعه درباره شیعیان پاکستان را موضوع كار خود، قرار داده است. دامنه اين مطالعه به بررسى وضعيت معاصر و امروز شیعیان پاکستان در عرصه‌هاى اجتماعى، فرهنگى، اقتصادى و سياسى محدود گرديده و عمدتاًً ناظر به تحولات جارى است

در گردآورى اطلاعات و معلومات اين اثر، از روش‌هاى ميدانى و كتابخانه‌اى هر دو بهره گرفته شده است

در اين كتاب، هدف اصلى بر اختصار بوده است. طبيعى است كه در اثرى كه به ابعاد همه جانبه يك موضوع مى‌پردازد، به‌ويژه موضوعى كه به گستردگى يك ملت و جامعه است، نمى‌توان انتظار كار تفصيلى و جزء به جزء داشت. رعايت اختصار، محدوديت‌هايى را در پردازش به وجود مى‌آورد كه مؤلف ناگزير مى‌شود به مهم‌ترين‌ها اشاره و بسنده كند و از تفصيل خوددارى نمايد. در صورتى كه هر فصل اين اثر، به عنوان يك پژوهش مستقل مورد توجه و مطالعه قرار گيرد، مى‌توان گفت حق مطلب ادا شده است

اين پژوهش، جهت‌گيرى و پرسش‌هاى خاصى را تعقيب نموده است. مهم‌ترين پرسش اين بوده است كه شیعیان پاکستان، با توجه به اقّليتشان (قريب 20 درصد جمعيت كشور)، پراكندگى جمعيت و ساير عوامل و عناصر محيطى و غيرمحيطى، در چه موقعيت فرهنگى، انسانى، سياسى، اجتماعى و اقتصادى قرار دارند؟ از اين پرسش عام و كلى، پرسش‌هاى جزئى‌تر ديگرى استخراج مى‌شود كه به‌طور مستقل، به جمعيت، فرهنگ، اقتصاد، اجتماع و سياست مربوط مى‌گردد. هر فصل اين كتاب در واقع، بستر پاسخ به يكى از اين سؤالات را فراهم آورده است تا خوانندگان خود چگونگى پاسخ را استخراج كنند

گزارش محتوا

در مقدمه كتاب، روند نگارش، اهداف و مطالب مطرح شده در فصول كتاب ذكر شده است.

نویسنده در فصل اول، به معرفى كلى كشور پاکستان از نظر موقعيت جغرافيايى، آب و هوا، تعداد جمعيت، اديان و مذاهب آن پرداخته و توضيحات مختصرى درباره هر كدام ارائه داده است

فصل دوم، به جمعيت شيعه در پاکستان پرداخته و در آن، تعداد جمعيت، توزيع جمعيت، تحولات جمعيتى و ساير مسائل مربوط به آن مورد بررسى قرار گرفته است

در فصل سوم، مذهب و سازمان‌هاى مذهبى، مورد بحث قرار گرفته است. بررسى باورها و افكار مذهبى، سازمان‌ها و مؤسسات مذهبى محورهاى اصلى اين فصل را تشكيل مى‌دهد

از جمله عناوين مطرح شده در اين فصل، عبارت است از: باورهاى مذهبى؛ باورهاى مبتنى بر دوستى اهل‌بيت(ع)؛ باورهاى مذهبى مربوط به خانواده؛ باورهاى مذهبى مربوط به مرگ؛ نهادهاى مذهبى از جمله روحانیت، ذاكرى، تصوف و پيرمريدى

فصل چهارم، به بررسى آموزش و پرورش در ميان شیعیان توجه كرده است. آموزش داراى سه الگوى جداگانه است كه مهم‌ترين آن‌ها آموزش مدارس علميه است و در پژوهش، به آثار و تحقيقات عمده محققان شيعه اشاره شده و وضعيت عمومى آن روشن گرديده است

فصل پنجم نظام اجتماعى شیعیان را مورد مطالعه قرار داده و به ترتيب، به گروه‌هاى قومى و زبانى، روابط ميان گروه‌ها و جايگاه نهادهاى مذهبى در انسجام آن‌ها پرداخته استگروه‌هاى قومى شيعه از جمله بلوچ، پشتون، پنجايى، سندى، مهاجر، بلتى، گلگتى، هزاره و سادات؛ نظام‌هاى قبايلى، فئودالى (جاگيردارى) و انجمنى (شورايى)؛ نظام سازمانى در جامعه شهرى و روابط اجتماعى ميان گروهى از جمله مباحث مطرح شده در اين فصل مى‌باشد

فصل ششم از نظام فرهنگى شیعیان بحث كرده و آداب و رسوم، باورها و عقايد و نهادهاى اصلى فرهنگ‌ساز در اين كشور، از جمله آداب و رسوم ازدواج، مرگ، آداب معاشرت، لباس، غذا، زبان و ادبيات، شعر و شاعران و مطبوعات، مورد بررسى قرار گرفته است

فصل هفتم، به مقوله سياست پرداخته و جايگاه شیعیان در سياست كشور را به بحث گذاشته است. همچنين در اين فصل، به احزاب سياسى شيعه و نقش آن‌ها در كشور نيز اشاره شده است

خانواده‌هاى سياسى شيعه از جمله سادات شاه‌جيونه‌جنگ، قزلباش لاهور، گرديزى ملتان و سردار يزدان‌خان كويته، از جمله خانواده‌هايى هستند كه مورد مطالعه قرار گرفته است

فصل هشتم، مسائل اقتصادى شیعیان را در دو بخش روستایى و شهرى بحث نموده است. اين فصل، به مشاغل عمده، سطح درآمد، بيكارى و مؤسسات خيريه اقتصادى نيز پرداخته استدرآمد و وضعيت اقتصادى شیعیان از جنبه كشاورزى، كارمندى، بازار و تجارت در اين فصل مورد مطالعه و بررسى قرار گرفته است

بخش آخر كتاب با يك جمع‌بندى و نتيجه‌گيرى كوتاه به پايان رسيده است. به عقيده نویسنده، به نظر مى‌رسد شرايط عمومى شیعیان پاکستان، با شرايط شیعیان در كشورهاى منطقه و همجوار (به استثناى ايران) از جهات زيادى تفاوت دارد. سطح همگونى و سازگارى كه ميان جامعه شيعه و سنى اين كشور ديده مى‌شود، نسبت به بسيارى كشورهاى ديگر، از عمق و گستره بيشترى برخوردار است. وى دلايل اين امر را عمدتاًً در اشتراكات قومى، زبانى، جغرافيايى، تاريخى و فرهنگى نهفته و برخى عوامل ديگر مانند فعالیت‌های مشترك اقتصادى، ادارى و مدنى نيز آن را تقويت مى‌كند

به باور وى، هرچند جامعه پاکستان اساساً يك جامعه چند قومى و چند فرهنگى است و همين عامل در بروز بعضى التهابات و تنش‌هاى فصلى نيز بسيار مؤثر بوده و گاهى دولت مركزى را با مشكل روبه‌رو ساخته است. اما مسئله اين است كه شكاف‌هاى قومى، زبانى و فرهنگى در اين كشور، موازى با شكاف مذهبى نبوده، بلكه شكاف مذهبى، شكاف‌هاى ديگر را از هم قطع نموده، آن‌ها را ترميم مى‌كند. بنابراین به نظر نویسنده، اگر مذهب در مواردى به عنوان يك عامل تمايزساز و احتمالاً ناهمساز ظاهر مى‌گردد، عوامل زبانى، قومى، فرهنگى و جغرافيايى، مجدداً همسازى‌ها و همسويى‌ها را تقويت مى‌نمايد

وضعيت كتاب

فهرست مطالب در ابتدا و فهرست منابع فارسى، عربى، اردو، لاتين و مطبوعات مورد استفاده نویسنده، به همراه نمايه اشخاص، اعلام، اماكن و كتب مذكور در متن، در انتهاى كتاب آمده است.

پاورقى‌ها بيشتر به ذكر منابع اختصاص يافته است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.