الدر الثمين في أسماء المصنفين
الدر الثمین فی اسماء المصنفین یا «اخبار المصنفین»، اثر على بن انجب معروف به ابن ساعى متوفى سال 674ق است كه به زبان عربى و پیرامون اسامى 418 نفر از مصنفین عربى و تصنیفات آنان در تراث عربى نوشته شده است. همچنین این اثر، بردارنده اشعار برگزیده آن‌ها و اخبار پند آموزشان مى‌باشد كه 21 شرح حال آن از علماى قرن هفتم هجرى است.
| الدر الثمين في أسماء المصنفين | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شوقی بنبین، احمد (محقق)
حنشی، محمد سعید (محقق) ابن الساعی، علی بن انجب (نویسنده) |
| ناشر | دار الغرب الإسلامي |
| مکان نشر | تونس - |
| سال نشر | 1430 ق یا 2009 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | نویسندگان اسلامی - سرگذشت‌نامه و کتاب‌شناسی نویسندگان عرب - سرگذشت‌نامه و کتاب‌شناسی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | Z 1010 /الف25 د4 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
در ابتداى كتاب، مقدمه‌اى از محققین و سپس طى عنوانى پیرامون شخصیت مؤلف و زندگانى وى، مطالبى مطرح شده و در ادامه، متن كتاب به ترتیب حروف هجائى به شرح حال مصنفین و كتاب‌هاى آنان اختصاص یافته است. در انتهاى كتاب نیز چندین فهرست توسط محققین افزوده شده است.
در جمع‌آورى مطالب این كتاب، مؤلف از مصادر تراثى، سماع از بعضى از اساتید خود، یا مشاهده و مطالعه از كتب متاخرین استفاده نموده است.
گزارش محتوا
مؤلف، كتابش را با مقدمه‌اى آغاز نموده كه جز قسمت كمى از آن باقى نمانده است. وى با شرح حال افرادى كه نامشان محمد مى‌باشد، مطالب كتاب خویش را شروع كرده است. اولین فردى كه به ترجمه او پرداخته شده، محمد بن ادریس شافعى و به دنبال آن اسامى ابراهیم و در ادامه به ترتیب حروف هجائى مؤلفین دنبال شده است.
نویسنده روش خاصى را در ترجمه احوال مؤلفین نپیموده است، لذا براى بعضى افراد، اركان اساسى ترجمه را رعایت نموده و اسم، كنیه، بعضى از اساتید، شاگردان، تصنیفات، تاریخ تولد، وفات، به همراه بعضى از اخبار، یا نكات ادبى، یا اشعار برگزیده آنان را ذكر نموده است و براى بعضى دیگر، شرح حال مختصرى كه گاهى به یك سطر یا دو سطر نمى‌رسد، ذكر نموده است.
اكثر تراجم ابن انجب در این كتاب، در كتاب فهرست ندیم، معجم الادباء یاقوت حمودى نقل شده، اما مزیت این كتاب این است كه نویسنده علاوه بر شرح حال این افراد، به تراجم شیوخ و معصارین خود نیز اشاره مفصلى نموده است. لذا مصدر مهمى است كه سائرین به آن رجوع مى‌كنند.
همچنین در این اثر، به قسمت مهمى از اخبار تاریخى و اخبار بعضى از مدارس و رباطات، تاریخ افتتاح آن‌ها، بعضى از شیوخى كه در آن مكان‌ها تدریس نموده‌اند و بسیارى از معلومات كه اهمیت آن‌ها پوشیده نیست، اشاره شده است.
نویسنده در این اثر، 16 تألیف از تألیفات خود را ذكر نموده كه در دیگر كتب به آن‌ها اشاره نشده است.
ابن انجب از مؤلفین به نامى است كه در ابتداى كتاب، محققین به اسم، بعضى از اساتید، شاگردان، جایگاه علمى و شخصیتى وى در عصرش، وظائف او، تألیفات و وفات وى اشاره نموداند.
محور دوم كتاب، به منتصب نمودن الدر الثمین به مؤلفش، تاریخ تألیف آن، وصف نسخه واحدى كه به آن اعتماد شده و روشى كه در ضبط و تعلیق كتاب پیموده شده، اختصاص یافته است.
اكثر شخصیت‌هاى ذكر شده در كتاب از مذهب شافعى هستند، هرچند كه از مذاهب دیگر چون حنفى، مالكى، حنبلى نیز نام برده است.
وضعیت كتاب
محققین كتاب آقایان احمد شوقى بنین و محمد سعید حنشى مى‌باشند.
فهارسى كه بر كتاب افزوده شده، عبارت است از:
- آیات؛
- احادیث نبوى؛
- أمثال؛
- بلدان و اماكن؛
- امم و قبائل و طوائف؛
- أشعار؛
- اعلام و أعلام المترجمین در كتاب؛
- كتب وارده در متن؛
- مصادر و مراجع؛
- محتویات.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.