التهذیب فی التفسیر

التهذيب في التفسير، اثر ابوسعد (ابوسعید) محسّن بن محمد بن کرّامه بیهقی ( م. 494ق) معروف به حاکم جشمی مفسّر، عالم به اصول و كلام است. وی نخست حنفى بود، سپس معتزلى، آنگاه به زيديّه گرايش پيدا كرد. به اعتقاد محقق کتاب می‌توان گفت: ایشان در فقه حنفی و در اعتقاد معتزلی مایل به امامیه بود.و تفسیر وی حاوی کل تفاسیر معتزله پیش از خود است..این اثر در 10 جلد توسط عبدالرحمن بن سلیمان سالمی تحقیق شده است.

التهذيب في التفسير
پدیدآوران	حاکم جشمی، محسن بن محمد (نویسنده) سالمی، عبدالرحمن بن سلیمان (محقق)
ناشر	دارالکتاب اللبنانی
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	1440ق. = 2019م.
چاپ	یکم
زبان	عربی
تعداد جلد	10
کد کنگره	‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

از ویژگی‌های مهم این تفسیر که آن را از تفاسیر پیش از خود متمایز می‌سازد، تقسیم علوم مرتبط با تفسیر آیات است. نویسنده با تفکیک میان علوم قرآنی در تفسیر آیات، روشی نظام‌مند را در تفسیر بنا نهاده که مورد توجه تفاسیر بعدی قرار گرفته است. اين تفسير بر اساس هشت محور و عنوان: قرائت، لغت، اعراب، شان نزول، نظم، معنى و احكام بر مذهب حنفی، ترتیب یافته و سپس آراء مفسران بزرگ به‌اختصار در آن ذکر شده است در لغت به العین ابن خلیل، جمهره ابن درید و صحاح جوهری اعتماد کرده است. شیوه نگارش این اثر که همراه با دقت و وضوح است ویژگی دیگر ‌آن بشمار می‌آید.

ویژگی دیگر این اثر، تضمین مرویات حدیث در فضایل سور قرآنی است. در این تفسیر بیشتر بر ذکر آرای ابوبکر اصم (232ق)، ابوعلی جبایی (303ق)، ابوالقاسم بلخی (309ق)و ابومسلم اصفهانی (322ق) تکیه شده است. نویسنده این اثر با به‌کارگیری روایات در ذکر فضایل سوره‌های قرآن یک ویژگی به تفاسیر معتزله افزوده است.

منابع مقاله

1. مقدمه محقق.
2. زرکلی، خیرالدین، «الأعلام»، بیروت، دارالملایین، چاپ هشتم، 1989.
3. وجیه، عبدالسلام، «اعلام المؤلفين الزيديه»، عمان، مؤسسة الإمام زيد بن علي الثقافية، چاپ اول، 1420.
4. حسينى اشكورى، احمد، «مؤلفات الزیدیه»، قم، مكتبة آية‌الله‌العظمى المرعشي النجفي( ره)، چاپ اول، 1413.
5. متولی، عبدالحمید، «أضواء على مناهج بعض المفسرين من زوايا علوم القرآن»، اسلامیه، بی‌جا. بی‌نا، 1420.
6. زرزور، عدنان، «الحاكم الجشمي و منهجه في التفسير»، بیروت، مؤسسة الرساله‏، بی‌نا، بی‌تا.