المقتصد في شرح الايضاح
المقتصد فی شرح الایضاح عنوان کتابی است در ادبیات عرب(علم صرف و نحو و بیان شواهد شعری عربی) از عبدالقاهر بن عبدالرحمن جرجانی(متوفی 471 یا 474). این کتاب به زبان عربی نگاشته شده و با تصحیح و تحقیق کاظم بحر مرجان در دو جلد به چاپ رسیده است.
| المقتصد في شرح الايضاح | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | جرجانی، عبدالقاهر بن عبدالرحمان (نویسنده)
فارسی، حسن بن احمد (نویسنده) مرجان، کاظم بحر (مصحح) |
| عنوان‌های دیگر | کتاب المقتصد في شرح الايضاح الايضاح. شرح |
| ناشر | دار الرشيد للنشر |
| مکان نشر | عراق - بغداد |
| سال نشر | 1982م. |
| چاپ | چاپ یکم |
| موضوع | زبان عربی - صرف و نحو زبان عربی - شواهد شعری |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | /ج4م7 / 6101 PJ |
جرجانی کتابی را در شرح کتاب الایضاح حسن بن احمد فارسی با عنوان «المغنی» در 30 جلد نگاشت و سپس این اثر را در کتابی با نام «المقتصد» خلاصه کرد[۱] که کتاب حاضر همان کتاب است. برخی المقتصد را شرحی مستقل بر الإيضاح دانسته آن را تلخیص المغنی نمی‌شمارند. نام این کتاب را المُقْتَضَب نیز آورده‌اند. نظر برخی دیگر نیز بر این است که جرجانی سه شرح را به این ترتیب بر کتاب ابوعلی نوشته؛ الایجاز(موجز)، المغنی(مفصل)، المقتصد(متوسط).[۲]
درهرحال المُقْتَصِد، تلخیصی است که جرجانی از کتاب پیشین خود، المغنی ، انجام داد. جرجانی در این کتاب از استاد خود، ابوالحسین فارسی، مطالب بسیاری نقل کرده است. محققِ کتاب، کاظم حرالمرجان، سال تألیف آن را 452 دانسته است. ابن‌قاضی شهبه نیز نام آن را الاقتصاد آورده است. برخی ویژگیهای این کتاب عبارت است از: استشهاد به آیات قرآن، استشهاد فراوان به اشعار عربی، استدلال به گفته‌های سیبویه در کتاب، توجه به اختلاف قرائتهای آیات قرآن و تأثیر آن در مسائل نحوی، آوردن مطالب تاریخی در ضمن مباحث کتاب، تحلیل نحوی احادیث، استفاده از مَثَلها، به‌‌کارگیری برخی اصطلاحات، مانند ضمیر «امر» به جای ضمیر «شأن» و «قِصه» و... .[۳] با سلام ناظر محترم در هنگام نگارش مقاله کتاب دانشنامه جهان اسلام را در دسترس نداشتم و از این رو به مقاله موجود در پایگاه آن به همراه ذکر آدرس مقاله ارجاع داده‌ام. که البته به لحاظ ارجاع ویکیایی مناسبتر است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه کتاب.
- جمعی از نویسندگان، معجم الشعراء العرب، بی‌جا، بی‌تا، با استناد به نسخه کتابخانه دیجیتال کتابخانه مدرسه فقاهت به آدرس
- پایگاه اینترنتی دانشنامه جهان اسلام، جرجانی عبدالقاهر بن عبدالرحمان ابوبکر، موجود در جلد دهم به قلم باقر قربانی به آدرس