المسودة في أصول الفقه
المسودة في أصول الفقه، عنوان کتابی است به زبان عربی با موضوع اصول فقه، اثر سه تن از ائمه آل تیمیه (مجدالدین ابوالبرکات عبدالسلام بن عبدالله بن خضر، شهاب‌الدین ابوالمحاسن عبدالحلیم بن عبدالسلام و شیخ‌الاسلام تقی‌الدین ابوالعباس احمد بن عبدالحلیم).
| المسودة في أصول الفقه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن تيميه، عبد الحليم بن عبد السلام (نویسنده)
علانی حرانی، احمد بن محمد (گردآورنده) عبدالحمید، محمد محیی‌الدین (مصحح) ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم (نویسنده) ابن تیمیه، عبدالسلام بن عبدالله (نویسنده) |
| ناشر | دار الکتاب العربي |
| مکان نشر | لبنان - بيروت |
| چاپ | چاپ اول |
| موضوع | اصول فقه اهل سنت |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 5م 2الف / 155/8 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
گرد‌آوری مطالب کتاب و تبییض آن (نوشتن با خط واضح و روشن)، توسط فقیه حنبلی شهاب‌الدین ابوالعباس احمد بن محمد بن احمد بن عبدالغنی حرانی دمشقی (متوفی 745ق) صورت پذیرفته است. محمد محیی‌الدین عبدالحمید به تحقیق کتاب پرداخته است.
ساختار
کتاب فاقد مقدمه است و مطالب آن به‌صورت فصل‌فصل بیان شده است.
گزارش محتوا
در واقع مطالب المسودة في أصول الفقه، با تصنیف جَد یعنی مجدالدین عبدالسلام بن تیمیه متوفی 652ق، آغاز شد و پسر یعنی عبدالحلیم بن تیمیه متوفی 682ق، مطالبی را به آن افزود و سپس نوه، یعنی احمد بن تیمیه متوفی 728ق، این مطالب را تکمیل کرد[۱].
اگر بخواهیم تقسیم‌بندی دقیق‌تری از فصل‌ها یا مسائل مطرح‌شده در کتاب، ارائه دهیم باید این فصل‌ها را ذیل بخش‌هایی کلی‌تر عرضه کنیم. ازاین‌رو مباحث کتاب در چند بخش کلی مطرح خواهد شد که هرکدام، فصل‌هایی را ذیل خود خواهد داشت. با این حساب، بخش‌های اصلی مطالب کتاب چنین خواهد بود: مسائل اوامر، مسائل افعال، مسائل نواهی، مسائل عموم، مسائل استثناء، بیان و مجمل و محکم و متشابه و حقیقت و مجاز و امثال آن، نسخ، تعادل و تراجیح، مفهوم و اقسام آن، مسائل تقلید و استصحاب و امثال آن، احکام مجتهد و مقلد و غیره، علم و اقسام آن و امور متعلق به این مسائل و مسائل لغات[۲].
در میان مسائل امر از این مطالب بحث می‌شود: اصل در امر وجوب است؛ حقیقت یا مجاز بودن لفظ امر در هنگام اراده استحباب یا اباحه از آن؛ آیا امر صیغه‌ای ویژه دارد؟؛ جواز احتجاج به امر در هنگام منصرف شدن آن از وجوب؛ عدم تسمیه حقیقی فعل به امر، بلکه تسمیه مجازی آن به امر؛ افاده مجرد اباحه در امر بعد از حظر؛ اقتضای تکرار و دوام در امر مطلق؛ مباحث مره و تکرار و فوریت و تراخی در امر؛ عدم سقوط امر موقت با ذهاب وقتش؛ اقتضای اجزا توسط امر با انجام مأموربه؛ تعلیق عبادت به وقت موسع؛ استقرار وجوب در عبادت موسع به مجرد دخول وقت در اصح روایتین یا وجهین؛ لزوم روزه ماه رمضان بر مریض و مسافر؛ عدم تفاوت میان فرض عین و کفایت؛ اقتضای امر برای جماعت وجوب را بر هریک از آنها؛ دخول آمر و مخاطب تحت خطاب؛ دخول رسول در خطاب قرآن؛ دخول بندگان در مطلق خطاب؛ مخاطب بودن مست و مکلف بودن مکره؛ مکلف نبودن صبی و مجنون و ناسی در حالت نسیانش؛ امر استحبابی و نهی کراهتی؛ جمع کردن وجوب و ندب و حظر و کراهت توسط شرع؛ حکم شرعی بودن اباحه؛ استقرار وجوب؛ دخول زنان در خطاب به مردان؛ دخول کفار در مطلق خطاب؛ امر به شیء نهی از ضدش است و...[۳].
مسئله افعال، مسئله بعدی است که مباحث زیادی را در خود گنجانده و می‌تواند به‌عنوان یک بخش مجزا در کتاب، در نظر گرفته شود. این بخش مشتمل بر مباحثی همچون: انجام فعل، در حالتی که نداند که آن را به کدام نیت انجام داده؟ تعارض فعل و قول شخص، افاده اباحه نمودن فعل پیامبر(ص)، عصمت انبیا(ع) از همه گناهان کبیره به اجماع امت و... است[۴].
در سایر بخش‌ها نیز مباحث مربوطه، به شیوه زیر مطرح می‌شود: در ذیل عنوان «مسألة»، اقوال مربوطه، غالبا بدون قضاوت، نقل می‌شود، مثل: مسألة: محل عقل، قلب است؛ این را ابوالحسن تمیمی و قاضی گفته‌اند. ابوالحسن می‌گوید: آنچه ما بدان معتقدیم این است که عقل در قلب است؛ نور آن به‌سوی دماغ بالا می‌آید و از آنجا آنچه در عقل روی داده، به حواس افاضه می‌گردد. برخی از مردم معتقدند: عقل در دماغ است...[۵].
در برخی از مواضع کتاب، اقوال پیرامون یک مطلب در ذیل عنوان «فصل» مطرح می‌گردد و عنوان «مسألة» به‌کار نمی‌رود.
وضعیت کتاب
کتاب، فهرست مطالب و فهارس فنی ندارد. ارجاعات در پاورقی‌ها ذکر شده است.