التقرير و التحبير: شرح ابن أمير الحاج علي تحرير الكمال بن الهمام في علم الأصول الجامع بين اصطلاحي الحنفية و الشافعية
التقرير والتحبير، شرح ابن امیرالحاج حلبی (متوفی 879ق) بر «التحرير في أصول الفقه» ابن همام، کمال‌الدین محمد بن عبدالواحد سیواسی حنفی (متوفی 861ق) است. تصحیح و تحقیق کتاب توسط عبدالله محمود محمد عمر به انجام رسیده و در سه جلد منتشر شده است.
| التقرير و التحبير: شرح ابن أمير الحاج علي تحرير الكمال بن الهمام في علم الأصول الجامع بين اصطلاحي الحنفية و الشافعية | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن همام، محمد بن عبدالواحد (نویسنده)
اسنوی، عبدالرحیم بن حسن (شارح) بیضاوی، عبدالله بن عمر (شارح) ابن امير حاج، محمد بن محمد (شارح) |
| عنوان‌های دیگر | شرح ابن أمير الحاج علي تحرير الكمال بن الهمام في علم الأصول الجامع بين اصطلاحي الحنفية و الشافعية
شرح جمال الدين الاسنوي المسمي نهاية السؤل في شرح منهاج الوصول إلي علم الأصول للبيظاوي التحرير في أصول الفقه الجامع بين اصطلاحي الحنفية و الشا‌فعي. شرح |
| ناشر | دار الکتب العلمية |
| مکان نشر | لبنان - بيروت |
| سال نشر | 1403ق. = 1983م. |
| چاپ | چاپ دوم |
| موضوع | ابن همام، محمد بن عبد الواحد، 790 - 861ق. التحرير - نقد و تفسير اصول فقه اهل سنت - قرن 9ق. |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 3 |
| کد کنگره | 3022ت 2الف / 156/2 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
این نسخه از کتاب با شرح حال ابن همام، کمال‌الدین محمد بن عبدالواحد سیواسی حنفی (متوفی 861ق) آغاز شده است. در این شرح حال پس از معرفی و ذکر آثار به نقل از كشف الظنون حاجی خلیفه چنین می‌خوانیم: «التحرير في أصول الفقه، نوشته علامه کمال‌الدین محمد بن عبدالواحد، مشهور به ابن همام حنفی متوفی 861ق است... این اثر مشتمل بر مقدمه و سه مقاله است و علوم فراوانی را با عبارات منقح و بسیار موجز گرد آورده تا حدی که به معما نزدیک شده است؛ به همین خاطر شاگرد دانشمندش محمد بن محمد، ابن امیرالحاج حلبی حنفی متوفی 879ق، آن را شرح کرده است؛ شرحی ممزوج و آن را «التقرير والتحبير» نامیده و در رمضان سال 871 به اتمام رسانیده است... در این شرح از برتری تحریر مصنف در مقاصد علم اصول بر دیگر مصنفین سخن گفته و اینکه بین اصطلاحات حنفیه و شافعیه به بهترین نظم و ترتیب جمع کرده است[۱].
شارح، در شرح خویش، نه به اختصار گراییده و نه به اطناب، بلکه شرحی میانه را نگارش کرده است[۲].
در حقیقت ابن همام، اثر مختصری نگاشته به نام «التحرير في أصول الفقه» که خلاصه بودن بیش از اندازه آن، سبب می‌شود که پاره‌ای از عبارت‌های این اثر، برای خوانندگان نامفهوم باشد؛ ازاین‌روی شاگرد وی، ابن امیرالحاج، به شرح مزجی آن همت می‌گمارد و آن را «التقرير والتحبير» نام می‌نهد. به نوشته ابن امیرالحاج، ابن همام، مباحثی از دانش اصول را در این اثر آورده که بسیاری از نویسندگان دانش اصول در بین عامه بدان‌ها نپرداخته‌اند. ابن همام این اثر را بر اساس دو مذهب: حنفی و شافعی، نگاشته است[۳].
بر التحرير شرحی دیگری نیز توسط محمدامین معروف به امیر پادشاه بخاری با نام «تيسير التحرير» نوشته شده. این شرح را ابن نجیم مصری (متوفی 970ق) خلاصه کرده و «لب الأصول» نامیده است[۴].
شرح کتاب به‌صورت ممزوج است و به جهت تمییز متن از شرح، متن با قلمی درشت‌تر داخل پرانتز ذکر شده است.
بسیاری از مطالب کتاب در قالب مسئله بیان شده است. در یکی از مسائل جلد دوم، واجب کفایی مطرح گردیده که از دیدگاه جمهور و مصنف بر همه واجب است و با انجام تعدادی از مردم از دیگران ساقط می‌شود، اما امام رازی معتقد است که بر همه واجب نیست، بلکه از ابتدا بر برخی از مردم واجب است[۵].
نویسنده معتقد است که نسخ قرآن به قرآن جایز است. خبر متواتر به متواتر و واحد به واحد می‌تواند نسخ شود. خبر واحد نیز به متواتر، چون قوی‌تر است می‌تواند نسخ شود، اما جمهور نسخ متواتر به واحد را رد کرده‌اند[۶].
فهرست مطالب هر جلد در انتهای آن ذکر شده است.