اعلم، امیر
اميرخان امير اعلم (1255-1340ش)، پزشک، استاد دانشگاه و سیاستمدار ایرانی، رياست بهداری ارتش 1328ق، مؤسس بيمارستان نظامی احمديه(1332)، عضو شورايعالی فرهنگ(1338)، وزیر فوائد عامه (۱۳۳۸ق)، وزیر فرهنگ (۱۳۳۹ق)، وزیر بهداری (۱۳۲۷ش)، نماینده دوره چهارم و پنجم (از مشهد)، دوره هفتم (از درگز) و دوره هشتم و نهم (از شاهرود) در مجلس شورای ملی و سناتور انتصابی سه دوره اول مجلس سنا اشاره کرد.
ولادت
فرزند على‌اكبرخان معتمدالوزاره در سال 1294ق، برابر با 1255ش، در تهران متولد شد.
تحصیلات
وى پس از تحصيلات اولیه در ایران، تحصيلات پزشکى را در دانشكده پزشکى فرانسوى بيروت آغاز كرد و پس از مدتى وقفه در تحصيلات (كه به دليل فوت پدر به ایران آمده بود) مجددا با توصيه مشيرالدوله صدر اعظم احمد شاه قاجار، به فرانسه اعزام شد و تحصيلات خود را تا سال 1904م، در ليون به پایان رساند و مدت سه سال نيز در بيمارستان‌هاى نظامى و غير نظامى فرانسه به طبابت اشتغال داشت.
وى كه رساله دكتراى پزشکى خود را تحت عنوان «بهداشت در اسلام» به تصويب رسانده بود، در بازگشت به ميهن، رساله مذكور را به فارسی ترجمه و منتشر كرد. او در پایان کتاب، مقاله اعتراض‌آميز یکى از اساتيد فرانسوى را نقل كرده و به آن پاسخ داده است.
کتاب نامه احمدى (كه به نام احمد شاه قاجار نام‌گذارى شده) در نوع خود اولین تفسير علمى از احكام پزشکى اسلامى و فتح بابى در این مقوله برای محققین بعدى است و هنوز خواندن آن آموزنده، دلپذير و الهام‌بخش است.
دكتر امير اعلم منشأ خدمات بسيارى در پزشکى دوره معاصر است. او كه به‌عنوان نماينده دوره دوم مجلس شوراى ملى برگزيده شده بود، در تدوين و به تصويب رساندن قانون آبله‌كوبى و ايجاد قرنطينه در مرزها نقش اصلى را داشت.
وى در سال 1332ق، ساختمان قورخانه كهنه را به بيمارستان نظامى احمديه تبديل كرد. در سال 1296ش، نيز در ساماندهى بيمارستان حضرتى در مشهد مقدس توفيق يافت و در دوره چهارم و پنجم نيز از طرف مردم مشهد به نمايندگى مجلس برگزيده شد.
دكتر امير اعلم در طول عمر خود پنج بار به مقام وزارت رسيد. عضويت فرهنگستان، عضويت شوراى عالى فرهنگ، رياست تالار تشريح دانشكده پزشکى و رياست دانشكده پزشکى دانشگاه تهران و... از جمله مسئولیت‌هاى این طبيب خوش‌نام است.
دكتر امير اعلم، در سال 1329 به تقاضاى خود بازنشسته شد و طبق رأى شوراى دانشكده در زمره استادان افتخارى دانشكده درآمد. از اقدامات مهم او مى‌توان قانون آبله‌كوبى عمومى، تأسيس و مجهز كردن چندين بيمارستان و تنظيم تشكيلات بهدارى و ژاندارمرى را نام برد. به همين منظور به پاس خدمات بهداشتى و فرهنگى كه انجام داده بود و طبق نظر شوراى دانشگاه، طى مراسمى بيمارستان نسوان را كه خود پایه‌گذار و مؤسس آنجا بودند، به نام ايشان «بيمارستان امير اعلم» نام‌گذارى كردند.
وفات
دكتر امير اعلم در سال1340، در 84 سالگى در تهران درگذشت.
منابع مقاله
امير اعلم، نامه احمدى يا حفظ الصحه اسلامى، ديباچه (به قلم دكتر محمدمهدى اصفهانى)، ناشر: مؤسسه مطالعات تاريخ پزشکى، طب اسلامى و مكمل دانشگاه علوم پزشکى ایران، نوبت نشر: یکم، شماره نشر: 29 سنگى.