البديع (ابن خالویه)
البديع یا «البدیع فی القراءات»، تألیف ابوعبدالله حسین بن احمد بن خالویه (متوفی 370ق)، مشتمل بر بسیاری از حروف قرائات از قاریان مشهور و شاذ است. ابن خالویه کتاب البدیع را برای سیف‌الدوله حمدانی نوشته است.[۱] تحقیق کتاب نیز به قلم أ.د. جاید زیدان مخلف است.
| البديع | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن خالویه، حسین بن احمد (نویسنده)
مخلف، جاید زیدان (محقق) جبوری، جاسم محمد (اشراف) |
| ناشر | الجمهورية العراقية، ديوان الوقف السني. مرکز البحوث و الدراسات الإسلامية |
| مکان نشر | عراق - بغداد |
| سال نشر | 1428ق. = 2007م. |
| چاپ | چاپ يکم |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ابن خالویه را باید از معدود عالمان ایرانی دانست که نسبت به نظریه قرائات سبع ابن مجاهد، رویکردی تأیید‌آمیز نشان دادند، تا‌آنجا‌که وی با نوشتن کتاب اعراب القراءات السبع، نظریه ابن مجاهد را مبنای اثر خود قرار داد و به تبیین نحوی قرائات هفت‌گانه پرداخت. با‌این‌همه، گرایش ابن خالویه به قرائات هفت‌گانه به اندازه‌ای نبود که به‌کلی قرائات دیگر را نادیده انگارد. همین جامع‌نگری وی به قرائات، انگیزه‌ای برای تألیف کتاب گسترده‌ای با عنوان «البدیع فی القراءات» بود که دربردارنده بسیاری از حروف قرائات از قاریان مشهور و شاذ است. اکنون تنها نسخه‌ای مختصر دربردارنده قرائات شاذ از این کتاب گسترده برجای مانده است.[۲]
از ویژگی‌های کتاب می‌توان به ایجاز و وضوح در ارجاع اشاره کرد. نویسنده اگرچه بنای بر ایجاز داشته و کمتر ارجاع می‌دهد، اگر ارجاع را مطلق بیاورد به همان سوره ارجاع داده است و اگر به غیر آن ارجاع داده باشد نام سوره را ذکر می‌کند.[۳] تکرار مثال در جای خود و علو سندی کتاب از طریق ابن مجاهد از دیگر امتیازات کتاب است.[۴]
نویسنده به روایت حفص از عاصم توجه خاص داشته است و این از مزیت‌های کتاب البدیع است؛ چراکه قرائت حفص، قرائتی است که در بیشتر سرزمین‌های اسلامی به آن قرائت می‌کنند و قرآن بر این قرائت چاپ می‌شود.[۵]
ابن خالویه در حواشی البدیع و با تألیف اثر مستقلی با عنوان المجدول فی القراءات، به تکمیل کار خود در البدیع پرداخت. تحقیقات ابن‌خالویه در باب قرائات، از مهم‌ترین منابع در آثار پسین، درباره قرائات شاذ بوده، تا‌آنجا‌که گاه قرائتی جز قرائت ابن خالویه ضبط نشده است.[۶]
پانویس