السيرة النبوية
السيرة النبوية تأليف عبدالملك بن هشام معافرى مصرى كه به سيره ابن هشام شهرت يافته است؛ يكى از دو منبعى است كه در سيره و مغازى پيامبر گرامى اسلام(ص) از اعتبار و شهرت زيادى برخوردار است. اين كتاب در واقع سيره ابن اسحاق است كه ابن هشام آن را تهذيب و تلخيص كرده است.
| السیرة النبویة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شبلی، عبدالحفیظ (مصحح)
ابن هشام، عبدالملک بن هشام (نویسنده) سقا، مصطفی (مصحح) ابیاری، ابراهیم (مصحح) |
| ناشر | دار المعرفة |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| چاپ | 1 |
| موضوع | اسلام - تاریخ - از آغاز تا 41ق. محمد(ص)، پیامبر اسلام، 53 قبل از هجرت - 11ق. - سرگذشت‌نامه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 4 |
| کد کنگره | BP 22/2 /الف2س9 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
محمد بن اسحاق مطلّبى (58 - 150ه-) اولین كسى است كه سيره و مغازى رسول خدا(ص) را جمع‌آورى و تدوين نموده و كتابش به دست ما رسيده است البته كتب مشابه پيش از او وجود داشته ولى باقى نمانده است نام اين اثر كتاب المبتدأ و المبعث و المغازى بوده مى‌باشد.
موضوع
ابن اسحاق اخبار حوادث دوران مكه و مدينه و احوال پيامبر(ص) و بخشى از مباحث مربوط به عصر جاهلى را كه در کتاب‌ها و مجموعه‌هاى حديث و تاريخ تا زمان خود يافته در اين اثر ارائه نموده و به خليفه منصور عباسى تقديم كرده است.
اصل كتاب ابن اسحاق به صورتى كه خود تدوين كرده بود امروزه در دست نيست اما چند روايت كامل و ناقص از آن موجود است كه مفصل ترين آنها سيره ابن هشام است. ابن هشام از طريق زياد بن عبداللّه بكائى روايت و آن را تهذيب و تلخيص كرده است. روايت ديگر از سيره ابن اسحاق را طبرى در تاريخ خود آورده است. اين كتاب، روايتى هم به نقل يونس بن بكير شيبانى (م 199) و محمد بن سلمه باهلى دارد. بخشى از مغازى ابن اسحاق به روايت يونس كه به كوشش محمد حميد اللّه با عنوان «سيرة ابن اسحاق» چاپ شده تقريباً در الفاظ با سيره ابن هشام منطبق است.
بخشهاى كتاب قبل از تلخيص
سيره ابن اسحاق در اصل شامل سه قسمت بوده است: «كتاب المبتدأ» يا تاريخ عصر جاهليت، عمده اين بخش در سيره كنونى ابن هشام نيامده است. قسمت دوم «كتاب المبعث» شامل زندگى پيامبر(ص) در مكه و مدينه و قسمت سوم «كتاب المغازى» است كه مهم‌ترين و مستندترين بخش موجود سيره است. در اين قسمت گزارش مفصل جنگها تا سقيفه بنى ساعده آمده است. بناى اصلى ابن اسحاق بر بيان سلسله اسناد است. ضمن آنكه وى از همه صاحبان اطلاع و از فرزندان و نزدیک ان كسانى كه در حوادث دوران رسالت حضور داشته‌اند كسب خبر كرده است و حتى از راويان غير مسلمان بهره برده است كه اين موضوع سبب اشگال برخى بر ابن اسحاق شده است.
ابن اسحاق در پاره‌اى از وقايع، خلاصه‌اى از رويداد آورده و سپس روايتى تلفيقى از راويان مختلف و پس از آن به نقل روايات منفرد مى‌پردازد.
ابن اسحاق در عصرى به تدوين سيره دست زد كه پس از صد سال جلوگیرى از نقل و كتابت حديث، شور و شوق زيادى براى حفظ همه منقولات وجود داشت و حضور فراوان قصويان در ميان راويان تاريخ و حديث سبب وجود اشكالاتى در سيره ابن اسحاق مى‌شود.
شيوه تهذيب كتاب اصلى
ابن هشام، سيره ابن اسحاق را با تغيير و حذف و اضافاتى براى ما حفظ كرده است. چنانكه وى در مقدمه كتاب می‌گوید، اقدام وى در چند بخش خلاصه مى‌شود: حذف كتاب المبتدأ، حذف آنچه در آن يادى از پيامبر نشده و چيزى از قرآن در آن باره نازل نشده و ربطى به سيره پيامبر ندارد، اشعارى كه ابن اسحاق آورده و آشنايان و عالمان به شعر آنها را درست نمى‌دانند، مطالبى كه نقل آنها شنيع است و خاطر برخى را مى‌آزارد، آنچه زياد بن عبداللّه بكائى براى ابن هشام روايت نكرده است.
اما مطالبى كه وى افزوده است با نام خود ابن هشام مشخص شده و با مطالب ابن اسحاق قابل تمييز است.
گاه گفته مى‌شود ابن هشام مواردى را كه در سيره ابن اسحاق منطبق با گرايش شيعى بوده حذف كرده است ليكن چنين نيست چون آنچه را ابن اسحاق درباره اميرمؤمنان غفلت كرده، ابن هشام به روايت خود آورده است.
شروح
بر سيره ابن هشام شرح‌ها و تلخيص‌هایى نوشته شده است. كتاب الروض الانف از عبدالرحمن سهيلى (م581) شرحى مفصل و شرح خشنى (م604) شرحى مختصر است كه دومى فقط به توضيح اشعار مى‌پردازد.