ابن جزی، محمد بن محمد
«ابن جُزَي، ابوعبدالله محمد بن محمد» (721 - 757ق)، فقيه، كاتب، شاعر و يكى از مشاهير خاندان بنى جزى بوده است. اين خاندان در سده‌هاى 7 - 9ق، در مغرب و اندلس مى‌زيسته‌اند و به «كلبى» معروفند. اين خاندان در اصل اهل ولبه از دژهاى براجله (واقع در جنوب غرناطه) بوده‌اند. نخستين فرد از اين خاندان، همراه حاكم اندلس ابوالخطار حسام بن ضرار كلبى (د128ق) به هنگام فتح اندلس به اين سرزمين آمد.
| نام | ابنجزی، محمد بن محمد |
|---|---|
| نام های دیگر | ابنجزی ال‍ک‍ل‍ب‍ی، اب‍و عبدالله محمد
ابنجزی ال‍ک‍ل‍ب‍ی، محمد بن محمد ک‍ل‍ب‍ی، محمد بن محمد غ‍رن‍اطی، محمد بن محمد |
| نام پدر | |
| متولد | 1321 م |
| محل تولد | |
| رحلت | 757 هـ.ق یا 1356 م |
| اساتید | |
| برخی آثار | التسهیل لعلوم التنزیل / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
القوانين الفقهية / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده المختصر البارع في قراءة نافع / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده |
| کد مولف | AUTHORCODE13663AUTHORCODE |
تاريخ وفات ابن جزي را 756 و 758ق نيز نوشته‌اند. اما ابن خطيب كه معاصر او بوده است، سال 757ق، را محقق مى‌داند و مقرى نيز آن را تأييد مى‌كند.
در هيچ‌يك از منابع، سخنى از چگونگى تحصيلات و استادان وى به ميان نيامده است. تنها ابن خطيب تصريح كرده است كه وى به سرپرستى پدر خود در شهر غرناطه پرورش يافت. ابن احمر نوشته است كه ابن جزى در تاريخ، حساب و ادبيات چيره‌دست و از اصول و فقه و حديث آگاه بود و خطى به‌غايت خوش داشت. پس از مرگ پدر در شمار كاتبان دربار ابوالحجاج يوسف بن اسماعيل (د755ق) امير سلسله بنواحمر درآمد و ظاهراً مدتى دراز در اين مقام باقى ماند، اما به دلايلى كه بر ما معلوم نيست، امير بر وى خشم گرفت و بفرمود او را تازيانه زدند و از اندلس اخراج كردند. او هنگام ترك اندلس، در ابياتى آن ديار و اهل آن را نكوهش كرد. پس از اين واقعه، به مغرب سفر كرد و به دربار ابوعنان پيوست و نزد وى مقام و منزلت يافت. وى در نظم و نثر استاد بود، نظم او را ستوده‌اند و نثرش را از انشاى عمادالدين اصفهانى برتر دانسته‌اند. چند نمونه از نامه‌هاى او اكنون در دست است كه در آنها پاره‌اى از صنايع لفظى رايج در روزگار او به چشم مى‌خورد.
برخى از مآخذ نمونه‌هايى از اشعار وى را آورده و او را سرآمد شاعران روزگار خود دانسته‌اند و ابن احمر ضمن اينكه او را از شاعران ديگر برتر دانسته، گفته است كه بيش از 20 هزار بيت شعر از حفظ داشته است. سروده‌هاى او شامل چند غزل و چند قصيده از جمله قصايدى در مدح ابوعنان و ابوالحجاج يوسف و نيز چند قطعه كوتاه است. ابن جزى به گفته مقرى در خانه خويش در شهر «البيضاء» درگذشت.
آثار
مهم‌ترين كار ابن جزي كه بدان شهرت يافت، تحرير سفرنامه ابن بطوطه است كه به فرمان سلطان ابوعنان مرينى انجام شده است. وى در اين كار، به گفته خود، مضمون گفتار ابن بطوطه را بى‌آنكه متعرض درستى و نادرستى آن گردد، در قالب الفاظى كه گوياى مقصود وى باشد، ريخته؛ هرچند كه گاه عين الفاظ او را آورده است. افزون بر اين وى بسيارى از اسامى دشوار را حركت‌گذارى و نقطه‌گذارى كرده و نام‌هاى غير عربى را تا آنجا كه براى او ممكن بوده، شرح داده است. اثر ديگر وى کتابى به نام «الأنوار في نسب النبي المختار» است كه نسخه‌هايى از آن در کتابخانه ملى پاريس موجود است. نيز احتمالاً تاريخ غرناطه از اوست. وى در 755ق، به ابن خطيب گفته است كه مشغول تأليف آن بوده و ابن خطيب قسمت‌هايى از آن را ديده و بسيار ستوده است، اما اكنون اثرى از اين کتاب در دست نيست. احتمال مى‌رود كه كار تأليف کتاب مذكور به دليل هم‌زمانى با تحرير رحله ابن بطوطه ناتمام مانده باشد؛ چه، تحرير رحله پس از پايان سفر ابن بطوطه، در دربار ابوعنان، در حدود 754ق آغاز و در 757ق پايان يافته است.
منابع مقاله
كاظم موسوى بجنوردى، دايرةالمعارف بزرگ اسلامى، ج3، ص235، چاپ دوم، تهران، 1374، مقاله به قلم على رفيعى.
وابسته‌ها
الأنوار في نسب آل النبي المختار صلی الله عليه و آله / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده