تفسیر یعقوب چرخی فارسی
تفسیر یعقوب چرخی فارسی، نوشته یعقوب بن عثمان بن محمود بن محمد غزنوی چرخی(متوفای851ق) از عارفان قرن هشتم و نهم هجری و از پیشوایان فرقة نقشبندیه است. چرخی در کتابش تسمیه، تعویذ، سورۀ فاتحه و جزء -پارۀ- بیست و نهم و سی ام قرآن را تفسیر کرده است. این کتاب در شمار تفاسیر عرفانی ـ اخلاقی جـای دارد و منتخبی از تفسیر کشاف و کواشی می‌باشد.[۱]اندرزهای مصنف -که با معانی عرفانی و کلمات حکمت آمیخته شده- اصحاب طریقت را بهره می‌دهد.[۲]این کتاب به همت محمدعبدالرحمن غضنفر با افزودن رسالۀ اسرار قرآنی، تألیف محمدقاسم نانوتوی و نیز درج زندگانی و آثار مصنف به آن چاپ شده است.
| تفسیر یعقوب چرخی فارسی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | چرخی، یعقوب بن عثمان (نویسنده) نانوتوی، محمد قاسم (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | مع اضافه جدید اسرار قرآنی |
| ناشر | محمد عبدالرحمن غضنفر |
| مکان نشر | پاکستان - کراچی |
| سال نشر | 1420ق. = 1999م. |
| چاپ | چاپ یکم |
| موضوع | تفاسیر اهل سنت - قرن 9ق. تفاسیر عرفانی - قرن 9ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /چ4ت7 / 96 BP |
تفسير صوفیانۀ چرخى از کتاب‌های تفسيری ابن عباس، حقايق و بصاير، مصابيح، كواشى، كشاف، شرح كشاف، تيسير، وسيط و تفسير كبير بهره برده است.[۳]
نثر تفسير چرخى ساده و روان است و نثرهاى خواجه عبد اللّه انصارى را به همراه ابياتى فراوان از سنايى، جلال الدين محمد بلخى(مولوى)، خاقانی، سنایی، ابوسعید ابوالخیر، ابن الفارض و دیگر شعرای نامی با رنگ و بوى عرفان، چاشنى ساخته است.[۴]
او در تفسیر آیات قرآن نخست با ذکر آیه به معنای تحت‌اللفظی آن می‌پردازد و سپس از دیدگاه علم صرف و نحو عربی، جایگاه و معنا و مفهوم کلمات و ترکیبات را شرح می‌دهد. این شیوه گاهی به صورت شرح یک کلمه از آیه و گاه با شرح قسمتی از آن و گاهی نیز با بیان کل آیه انجام می‌پذیرد. ذکر آیات مشابه و احادیث مرتبط با آیۀ مورد نظر از دیگر ویژگی‌های این تفسیر است.[۵]
چرخی در پایان قسمت‌هایی از تفسیر آیات یا در پایان سوره‌ها با بیان این عبارت که -نصیب تو آن است که...- یا -نصیب درویش آن است که...- چکیده‌ای از شرح و تفسیر آیات یا سوره را به شیوۀ پند و اندرز برای مخاطب می‌نویسد.[۶]
اسرار قرآنی
این کتاب نوشتۀ محمدقاسم نانوتوی(1297ق – 1248ق)، مفسر قرآن و یکی از علمای دیوبندیه و موسس مدرسه دارالعلوم دیوبند بوده که به گونۀ پرسش و پاسخ تنظیم شده است؛ پرسش‌های ده‌گانه‌ای را مولوی محمدصدیق صاحب مرادآبادی مطرح کرده و از مصنف پاسخ گرفته است. در اینجا اشاره ای به مضمون پرسش‌ها می‌شود: جای نسخ در احکام و یا در اخبار؛ تأکید قسم پس از ذکر فلاأقسم بمواقع النجوم؛ معنای هل در آیۀ هل فی ذلک قسم لذی حجر؛ تاکید با إن در آیۀ ان سعیکم لشتی؛ معنای لعل در آیات قرآن؛ مراد از شجرۀ نار در قرآن؛ عطف مفرد بر جمع و جمع بر مفرد در آیۀ ختم الله علی قلوبهم؛ چرایی مفردآورده‌شدن سمع از یکسو و از سوی دیگر، به شکل جمع‌آمدن قلوب و ابصار؛ چرا آیۀ فبآی آلاء ربکما تکذبان پس از آیه هایی که نشاندهندۀ عذاب الهی اند، آمده است؟؛ لام در آیۀ لیعلم الله من ینصره با توجه به اینکه علم خداوند قدیم است، چه وجهی دارد؟[۷]
این کتاب به ذوق و استحسان تنظیم‌کنندۀ اثر، محمد عبدالرحمان غضنفر در ذیل تفسیر چرخی آورده شده است. به گفتۀ وی این رساله اگرچه مختصر است، لیکن گنجینۀ معلومات به‌شمار می‌رود و برای اهل علم بسیار نافع و سودمند می‌باشد.[۸]