تفسير قتادة رضي‌الله‌عنه

تفسیر قتاده، تفسیری است از قرآن کریم، از قتادة بن دعامه سدوسی بصری (60-117ق) که توسط عبدالله ابوالسعود بدر، منتشر شده است.

تفسیر قتادة رضی‌الله‌عنه(60 - 117 ه): دراسة للمفسر و منهج تفسیره
پدیدآوران	بدر، عبدالله ابوالسعود (نویسنده)
عنوان‌های دیگر	تفسیر قتادة
ناشر	عالم الکتب
مکان نشر	مصر - قاهره
سال نشر	1399ق. = 1979م.
چاپ	یکم
موضوع	تفسیر - فن، قتادة بن دعامه
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏ ‎‏/‎‏ق‎‏7‎‏ب‎‏4 / 92/8 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

قتاده از طبقه تابعان بوده و تفسیر او نظیر تفسیر دیگر تابعان از ویژگی‌های ذیل برخوردار است:

1. ثبت و تدوین و تألیف تفسیر؛ دوره این مفسر، آغاز عصر تدوین تفسیر بود؛ چون تفسیر در عهد صحابه جمع‌آوری نشده بود، اگر مردم در این مورد ابهامی داشتند، سؤال کرده و رفع ابهام می‌شد. در این دوران، علومی که مربوط به تفسیر بود نیز تدوین شد که بر اقوال تابعان و آرای تفسیری آنها متکی بود.
2. گستردگی و توسعه به رأی و اجتهاد؛ اگرچه تفسیر در عهد قتاده کاملا از شکل نقلی و اثری خارج نشد، ولی مانند گذشته نتوانست به همان شیوه نقلی باقی بماند. به‌طور کلی در مواردی که از پیامبر(ص) یا صحابه روایت یا سخنی نرسیده باشد، قتاده با توجه به قرائن و شواهدی در آیات قرآن کاوش و دقت کرده و در مورد آیات به اجتهاد رسیده است.
3. گسترش اختلافات اقوال تفسیری؛ اختلافات مذهبی در میان تابعان، نسبت به اصحاب بیشتر نمودار است و رایج‌ترین فرقه‌ها در این دوره قدریه، خوارج، رافضه و مرجئه بودند که بر تفسیر دوره قتاده تأثیر می‌گذاشت؛ به‌طوری‌که تفسیر آنها از دوره صحابه کاملا متمایز می‌شد، در این میان تفسیرهایی به وجود آمد که در واقع حمایت از آراء و عقاید مذهبی خاصی بود و چه‌بسا کار در این امر به مبالغه انجامید؛ به‌طوری‌که بسیاری از بزرگان مورد اتهام قرار گرفتند؛ چنان‌که قتاده نیز متهم به مذهب قدری شد.
4. استفاده از پند و موعظه؛ از آشکارترین ویژگی‌های تفسیر قتاده، جنبه تربیتی اوست؛ به‌طوری‌که در جوانب مختلف تفسیر او، پند و موعظه و تذکر قابل مشاهده است که این ویژگی در تفسیرش را مدیون استادش حسن بصری است.
5. توجه به سندآوری برای روایات و اقوال.
6. توجه به اسرائیلیات در تفسیر.

منابع مقاله

1. ایزدخواستی، زینب، «مبانی تفسیری قتاده بن دعامه سدوسی»، مجله‌: نامه الهیات، سال یازدهم، شماره چهل‌وپنجم، زمستان 1397