المنهج الاستدراكي النقدي في اللغة

المنهج الاستدراكي النقدي في اللغة و دور السيد علي‌خان المدني في تطويره و تنميقه، تألیف سید علی شهرستانی، تحلیل انتقادی کتاب «الطراز الاول و الکناز لما علیه لغة العرب المعول» تألیف سید علی‌خان مدنی شیرازی (متوفی 1120ق) است.

المنهج الاستدراكي النقدي في اللغة
پدیدآوران	[[]] (نویسنده) [[]] (محقق) [[]] (مترجم)
کد کنگره	‏

کتاب الطراز الاول از دائرة المعارف‌های بزرگ لغت است. دیدگاه‌های انتقادی سید علی‌خان در الطراز الاول، یکی از مقوله‌ها و میدان‌هایی است که علامه ادیب سید علی‌خان مدنی به‌خوبی وارد آن شده و از عهده آن نیز برآمده است.‏ سید علی‌خان شیوه عمومی خود را در مقدمه کتابش ذکر کرده و تصریح کرده که من نخست به لغت عام پرداخته‌ام، آنگاه لغات خاص قرآن و غریب القرآن را ذکر کرده‌ام، بعد غریب الاثر را بحث نموده، سپس به مجاز، مصطلح و مثل پرداخته‌‎ام.‏

شهرستانی در مقدمه‌ای مفصل، ابتدا به معرفی کتاب و نویسنده آن پرداخته است. سپس شیوه لغت‌نویسان در تدوین کتب لغت و شیوه نقادانه در لغت را مطرح کرده است. در ادامه، شیوه کتاب «الطراز الاول» و ویژگی‌های آن را بیان کرده است. ذکر ضرب‌المثل‌های عربی، نسخه‌های کتاب، دیدگاه فقها درباره کتاب و شیوه تحقیق اثر، مباحث پایانی کتاب را تشکیل می‌دهد.

نویسنده معتقد است سید علی‌خان تنها تفسیر لغوی نکرده و به گفته‌های فراء، نحاس، زجاج، ابن جنی و دیگر بزرگان لغت بسنده نکرده است، بلکه به بیان مراد آیه شریفه توجه داشته است. او با اهتمام به تفاسیر معتبر و دریافت چکیده آنها، آنچه را که نزدیک‌تر به مقصود آیه بوده برگزیده است.‏

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. ربانی (گازاری)، محمدحسن؛ «شناسایی کتاب الطراز الأول و الکناز لما علیه لغة العرب المعول»، آینه پژوهش، مرداد و شهریور 1380، شماره 69، ص52 تا 68، به آدرس اینترنتی:

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/30832