دیوان فصیح‌الزمان شیرازی «رضوانی»

دیوان فصیح‌الزمان شیرازی، کامل‌ترین مجموعه آثار سید محمد شیرازی (۱۲۴۰-۱۳۲۴ش)، ملقب به فصیح‌الزمان و متخلص به «رضوانی» شاعر، خطیب و واعظ اواخر دوره قاجار و بعد از آن است که به اهتمام سید هادی حائری (کورش) منتشر شده است.

دیوان فصیح‌الزمان شیرازی «رضوانی»
پدیدآوران	رضوانی، محمد (نویسنده) حائری، هادی (گردآورنده)
ناشر	نشریات ما
مکان نشر	ایران- تهران
سال نشر	1363ش
چاپ	یکم
موضوع	شعر فارسي - قرن 14
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏‎‏/‎‏ض‎‏85‎‏ د‎‏9 / 8075 PIR

اهمیت کتاب حاضر در آن است که در سال 1327ش نیز مجموعه‌ای به نام «روضه رضوان» از اشعار این شاعر به‌وسیله سهم‌الدین فرصتی منتشر شد که برخی از اشعار کتاب حاضر را فاقد است. همچنین آن مطبوعه، خالی از غلط‌های مطبعی و اشتباهات دیگر نیست.

از جمله ویژگی‌های اشعار فصیح‌الزمان، آن است که نسبت به اتفاقات زمان خویش حساس بوده و پیرامون آنها، ولو در انتقاد به دستگاه حکومتی و شخص شاه، اشعاری سروده است. او ترکیب‌بندی مشتمل بر بیست‌وپنج بند در مرثیه عبدالحمید و انتقاد از شاه و صدر اعظم دارد که با‌ توجه به جایگاه والای‌ وی‌ نزد مظفرالدین شاه، اهمیت بسیار دارد.

وی اشعار دیگری نیز درباره حوادث مشروطه دارد که همگی علاوه بر اینکه از نظر‌ تاریخی‌ نهایت اهمیت دارند، از نظر زبانی و ادبی نیز در جایگاه والایی قرار می‌گیرند. او شعری نیز در قدح علاءالدوله حاکم شیراز در حدود انقلاب مشروطه سروده است و همچون مطلع مسدسی که‌ در‌ هجو انجمن اسلامی از او نقل شد، با مخاطب قرار دادن باد صبا برای بردن پیغام به تهران، به‌شدت از اعمال حاکم انتقاد کرده است:

به صفاهان و به کاشان‌ و به‌ یزد و کرمان

غیر شیراز ندیدم به تمام ایران

حاکمش هر دنی پست مزخرف باشد

اشرفی‌ها برد و حضرت اشرف باشد.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. فروتن، عبدالرسول؛ مؤذنی، علی‌محمد، «نقش شاعران فارس در جنبش مشروطیت»، پایگاه مجلات تخصصی نور، سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، بهار 1396- شماره 35، به آدرس:

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1390274