ادیب طوسی، محمدامین

ادیب طوسی، محمدامین (۱۲۸۳-۱۳۶۱ش/ ۱۹۰۴-۱۹۸۲م)، شاعر، نویسنده و محقق معاصر، فرزند شیخ محمدحسین گیلانی (تنكابنی) از علمای دینی و از شاگردان افتخارالحكما، شاگرد ملاهادی سبزواری، صاحب «ذیلی بر برهان قاطع یا فرهنگ لغات بازیافته».

نام	ادیب طوسی، محمدامین
نام‎های دیگر
نام پدر	شیخ محمدحسین گیلانی (تنكابنی)
متولد	1283ش/ 1904م
محل تولد
رحلت	1361ش/ 1982م
اساتید	ملاهادی سبزواری
برخی آثار	دیوان اشعار
کد مؤلف	AUTHORCODE18564AUTHORCODE

وی در مشهد زاده شد و مقدمات فقه و ادب را چون صرف و نحو، معانی و بیان و منطق نزد پدر و ادیب نیشابوری فرا گرفت. آنگاه به سبزوار رفت و در محضر افتخارالحكما، شاگرد ملاهادی سبزواری، حكمت و فلسفه آموخت. ادیب افزون بر تحصیل علوم قدیم، تحصیلات دانشگاهی را نیز به پایان رسانید. در ۱۳۴۲ق / ۱۹۲۴م به منظور تكمیل دانش به بغداد سفر كرد و ۳ سال در آنجا به تحصیل زبان عربی و انگلیسی، و نیز تدریس ادبیات فارسی پرداخت.

ادیب به زبان‌های انگلیسی، اردو، عربی و تركی تسلط داشت و نزد هرتسفلد، ویلسن و مستشرقان دیگر به تحصیل سانسكریت، پهلوی، عبری و كلدانی پرداخته بود.

وی پس از بازنشستگی به تهران رفت و همانجا درگذشت.

آثار فراوانی در زمینه‌های مختلف ادبی، تاریخی و جز آنها از ادیب بر جای مانده است. مهم ترین موضوع‌هایی كه درباره آنها به نگارش و تحقیق پرداخته، عبارتند از: الف) گردآوری واژه‌نامه و فرهنگ‌فارسی:

1. ذیلی بر برهان قاطع یا فرهنگ لغات بازیافته؛
2. فرهنگ لغات ادبی.

ب) تاریخ

1. تاریخ دینی ایران قدیم؛
2. تخت سلیمان.

ج) دستور زبان فارسی:

1. دستور نوین زبان.

د) تحقیق در متون ادبی و شرح و تلخیص آثار دیگران:

1. شرح تهذیب المنطق سعدالدین تفتازانی؛
2. تلخیص مثنوی؛
3. نقد الادب.

ه) داستان و رمان:

1. انتقام عشق؛
2. جوكی در جنگل؛
3. دخمه های سیاه یا كلبه بدبختان؛
4. درویش گمنام؛
5. شبح مخوف؛
6. مرد عجیب.

و) گویش‌ها، لهجه‌ها و ترانه‌های محلی:

1. رابطه اوزان شعر فارسی با اوزان ترانه‌های محلی ایران؛
2. لغات آذری؛
3. فرهنگ لغات لهجه‌های محلی ایران.

ز) مجموعه‌های شعری:

1. ایام كودكی؛
2. پیام فردوسی؛
3. دیوان.

منابع مقاله

ملاابراهیمی، عزت، «دائرة المعارف بزرگ اسلامی»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1377.