حياة الإمام زين‌العابدين علیه‌السلام

حياة الإمام زين‌العابدين(ع)، نوشته عالم شیعی سید عبدالرزاق مقرم (متوفی 1391ق)، کتابی به زبان عربی در شرح حال، نصایح، حکمت‌ها‌ و عبادات امام چهارم شیعیان است.

حياة الإمام زين‌العابدين(ع)
پدیدآوران	مقرم، سید عبدالرزاق (نویسنده)
ناشر	المکتبة الحيدرية
مکان نشر	ايران - قم
سال نشر	1424ق. = 1382ش.
چاپ	چاپ يکم
شابک	‎964-8163-20-0
موضوع	علي بن حسين (ع)، امام چهارم، 38 - 94ق.
زبان	عربي
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏/م8 / 43/6 BP

ساختار

کتاب مشتمل است بر:

1. تمهید (در شرح حال ، اساتید و آثار نویسنده)؛
2. مقدمه نویسنده؛
3. متن کتاب (در قریب به چهل عنوان).

نویسنده در نقل اقوال، به ذکر مصادر بسنده نکرده و جلد و صفحه آن را نیز متذکر شده است.

گزارش محتوا

نویسنده، مباحث کتاب را با معرفی شاه زنان مادر امام سجاد(ع) آغاز کرده است. وی در توصیف طهارت و کمال آن بانوی بزرگ، می‌نویسد: بدون شک مادر امام سجاد(ع) جدای از بانوانی که پیامبر اسلام از آنها در طهارت نسب و پاکی اصل و صفای طینت خبر داده، نبوده است. وی به عنایت خداوند عاری از هر عیب و منزه از هر رنگ بوده است. البته این عجیب نیست که بانویی در میان امت کافر باشد و هیچ‌گونه پلیدی که آنان را از دین صحیح منحرف کرده، به او نرسد؛ همان گونه که خداوند محمد(ص) و اسلاف طاهرینش را از رذائل الحاد و شرک حفظ فرمود. ما اگرچه از حال این بانو به‌تفصیل اطلاع نداریم، اما اجمالا می‌‌دانیم که مادر حجت خدا بوده است‏.

به جهت کمال فضل شهربانو و بصیرتش در امور و معرفتش به مقام اهل‌بیت(ع)، امیرالمؤمنین(ع) وی را به جهت شباهتش به مریم کبری، مریم نامید. برخی نیز گفته‌اند که او را فاطمه نامید‏.

امام زین‌العابدین(ع) در پنجم شعبان سال 38 هجری متولد شد. کفعمی در «مصباح» و اربلی در «كشف الغمة» و شهید اول در «مزار» و جمعی دیگر قائل به این قول هستند. در ولادت آن حضرت اقوال دیگری تا هشت قول ذکر شده است.

اسامی و القاب ائمه(ع) توسط روح‌الامین بر رسول‌الله(ص) نازل می‌شد. سلمان فارسی چنین روایت می‌کند که نبی(ص) خلفای دوازده‌گانه‌اش را ذکر کرد؛ کسانی که خداوند آنان را برای امامت برگزید و معرفت ایشان را به اسامی و انساب بر امت واجب نمود و اینکه کسی که آنان را دوست نداشته باشد و کسی که از دشمنانشان تبری نجوید، ایمان ندارد....

در حدیث دیگری آمده که: ابوذر غفاری بر نبی(ص) وارد شد؛ درحالی‌که آن حضرت می‌گریست. از آن حضرت از سبب گریه پرسیدم، فرمود جبرئیل بر من نازل شد و به من خبر داد که برای فرزندم حسین فرزندی متولد شده که علی نامیده می‌شود و در آسمان به زین‌العابدین معروف است و پسری برایش متولد می‌شود که نامش زید است و شهید می‌شود.

در بخش دیگری از مباحث، «صحیفه کامله سجادیه» و «رساله حقوق» امام سجاد(ع) معرفی شده است. نویسنده، متن کامل این رساله را مشتمل بر 51 حق، متذکر شده است.

تحت عنوان «نصایح»، 111 نصیحت از امام(ع) ذکر شده است. پس از آن 202 عبارت قصار حکمت‌آمیز از آن حضرت ارائه شده است. در حکمت پنجم چنین می‌خوانیم: «از دروغ کوچک و بزرگ، جدی و شوخی، پرهیز کن که انسان هرگاه دروغ کوچک بگوید، بر دروغ بزرگ جرئت پیدا می‌کند».

از جمله وظایف امام، ذکر حجج و براهین محکم بر حقایق روشن و اقامه برهان‌های صادق بر معارف الهی و تقویت حق جلی و خط بطلان کشیدن بر اباطیل و سرکوب شبهات و از بن کندن ریشه‌های تشکیک و... است و هریک از ائمه هدی به‌اقتضای شرایط، موارد فراوانی از این احتجاجات را آورده‌اند و امام سجاد با وجود آنکه در محاصره شدید بنی‌امیه بود، با واضح‌ترین بیان و روشن‌ترین برهان احتجاج نمود. نویسنده در این رابطه به سیزده احتجاج اشاره کرده است. در سیزدهمین احتجاج داستان خواندنی احتجاج امام(ع) با محمد بن حنفیه در موضوع امامت پس از امام حسین(ع) و شهادت حجرالاسود بر امامت علی بن حسین زین‌العابدین(ع) مطرح شده است.

ستایش امام زین‌العابدین(ع) به کثرت نمازش در یک شبانه‌روز هزار رکعت و به روزه‌داری‌اش که گفته‌اند: نشد شبی که در فراش بخوابد یا روزی را که ظهر غذا بخورد، گزافه نیست.

در فراز دیگری از عبارات کتاب، قصیده ارزشمند فرزدق در مدح و ثنای امام سجاد(ع) به نقل از «طبقات الشافعية الكبری» عبدالوهاب بن تقی‌الدین سبکی مطرح شده است.

ائمه هدی(ع) چون به‌لحاظ ملکات و صفات، بالاترین افراد بشر بودند و هیچ‌کس والاتر از ایشان نبود، پروردگار متعال ایشان را با بهترین شیوه از این دنیا خارج نمود که عبارت از شهادت است.

گروهی به دیدار امام زین‌العابدین آمدند. سپس گفتند: فدایت شویم، ای فرزند رسول خدا! چگونه صبح کردی؟ فرمود: در عافیت با حمد الهی بر آن. سپس آن حضرت به آنان فرمود: شما چگونه صبح کردید؟ گفتند: به خداوند سوگند صبح کردیم، درحالی‌که محب و دوستدار تو بودیم. حضرت فرمود: کسی که ما را به‌خاطر خدا دوست داشته باشد، خداوند او را در روزی که سایه‌ای جز سایه او نیست در زیر سایه خود قرار می‌دهد و کسی که ما را به‌خاطر پاداش ما دوست بدارد، خداوند از جانب ما به او بهشت پاداش می‌دهد و کسی که ما را به‌خاطر دین دوست بدارد، روزی‌اش از آنجا که گمان نمی‌کند، می‌رسد.

تاریخ شهادت امام سجاد(ع) مورد اختلاف است. آن حضرت به امر ولید بن عبدالملک مسموم گردید. اینکه شهادت ایشان در ماه محرم بوده، مورد اتفاق است، اما در روز آن پنج قول وجود دارد. از جمله در قول چهارم، شیخ مفید، شیخ طوسی، کفعمی و ملا محسن فیض روز 25 محرم را تأیید می‌کنند.

وضعیت کتاب

فهرست مطالب در انتهای کتاب ذکر شده است. مستند روایات و اقوال و نظرات و ارجاعات نیز در پاورقی‌های کتاب آمده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.