كتاب الولاية
كتاب الولاية، اثر احمد بن محمد بن سعید همدانی کوفی، معروف به ابن عقده (متوفی 333ق)، با تحقیق عبدالرزاق محمدحسین حرزالدین، کتابی است در مورد حدیث غدیر و صحابه‌ای که آن را ذکر کرده‌اند. کتاب به زبان عربی و در قرن چهارم هجری نوشته شده است.
| كتاب الولاية | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن عقده، احمد بن محمد (نویسنده) حرزالدين، عبدالرزاق محمدحسین (مصحح) |
| عنوان‌های دیگر | الولاية
الموالاة حديث الولاية الولاية و من روی غدير خم |
| ناشر | دليل ما |
| مکان نشر | ايران - قم |
| سال نشر | مجلد1: 1424ق, |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-7990-50-2 |
| موضوع | احاديث شيعه - قرن 4ق. علي بن ابي‌طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - اثبات خلافت - احاديث |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 223/54 /الف2و8 |
برخی نام این کتاب را «الولاية»، برخی کتاب «الموالاة»، برخی «حديث الولاية» و برخی «الولاية و من روی غدير خم» ذکر کرده‌اند. این کتاب مانند بقیه آثار ابن عقده مفقود شده بود ولی اخیرا گزارش‌هایی از آن از لابه‌لای کتب دیگر استخراج و تا حدی بازسازی شده و در اثر حاضر، عرضه شده است[۱]
ساختار
کتاب با مقدمه مفصلی از محقق در سه بخش آغاز و مطالب دربردارنده احادیثی بوده که بدون تبویب و فصل‌بندی خاصی، عرضه شده و تنها نام راویان آن و شماره احادیث، آنها را از یکدیگر تفکیک کرده است.
در کتاب حاضر، قریب به 150 حدیث و روایت درباره غدیر خم، برگرفته از منابع مختلف شیعه و اهل سنت، گرد آمده است. هر حدیث شامل شماره، متن عربی، شرح عربی و منابعی است که در آن حدیث مذکور، روایت شده است[۲]
گزارش محتوا
مقدمه که بسیار مفصل بوده و تقریبا نیمی از حجم کتاب را به خود اختصاص داده، دارای سه قسم می‌باشد:
در قسم اول، به زندگانی شخصی نویسنده پرداخته شده و ضمن اشاره به نام و نسب وی، اطلاعاتی پیرامون ولادت و وفات، پدر، مادر و نحوه زندگی وی، ارائه شده است[۳]
در قسم دوم، حیات علمی نویسنده مورد بحث و معرفی قرار گرفته و اطلاعات مفید و جامعی پیرامون مطالب زیر، در مورد وی، در دسترس خواننده قرار گرفته است: قدرت حفظ و تسلط وی بر مطالب؛ جایگاه علمی؛ وضعیت و حالت او در مورد روایت حدیث؛ مسافرت‌های علمی؛ گفتگوهای علمی؛ کتابخانه وی که هزاران کتاب را در خود جای داده بود؛ اعتقادات وی؛ آرا و نظریات او در علوم حدیث؛ نظریات و آراء وی پیرامون جرح و تعدیل؛ تألیفات؛ کتبی که وی روایات کرده است؛ اساتید و شیوخ در روایت و شاگردان و کسانی که از وی روایت نقل کرده‌اند[۴]
در قسم سوم، در دو بخش، به معرفی کتاب پرداخته شده و اطلاعاتی در مورد آن، در اختیار خواننده قرار گرفته است. در بخش نخست، ادله وجود کتاب بررسی گردیده و در این راستا، به اعلامی از اهل سنت که به وجود این کتاب تصریح کرده‌اند، اشاره شده است که از جمله آنها عبارتند از: خطیب بغدادی (463ق)؛ ابن اثیر جزری (606ق)؛ ابوعبدالله محمد بن یوسف گنجی (658ق)؛ ابن تیمیه (728ق)؛ جمال‌الدین مزی (742ق)؛ ذهبی دمشقی (748ق)؛ جمال‌الدین زیلعی (762ق)؛ ابن حجر عسقلانی (852ق)؛ شمس‌الدین سخاوی (902ق)؛ جلال‌الدین سیوطی (911ق) و..[۵]
در بخش دوم، به معرفی صحابه‌ای پرداخته شده که در کتاب حاضر، حدیث غدیر، از ایشان نقل شده است که برخی از آنها عبارتند از: علی بن ابی‌طالب(ع)؛ ابوبکر عبدالله بن عثمان؛ عمر بن خطاب؛ عثمان بن عفان؛ طلحة بن عبدالله؛ زبیر بن عوام؛ عبدالرحمن بن عوف؛ سعد بن ابی‌وقاص؛ عباس بن عبدالمطلب؛ حسن بن علی(ع)؛ حسین بن علی(ع)؛ عبدالله بن عباس؛ عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب؛ عبدالله بن مسعود؛ عمار بن یاسر؛ ابوذر غفاری؛ سلمان فارسی و..[۶]
در ادامه، به این نکته اشاره شده است که نویسنده پس از ذکر نام و روایت این صحابه که مجموعا 98 تن می‌باشند، از 28 تن دیگر از صحابه راوی حدیث غدیر، نام برده است[۷]
در انتهای کتاب، سه رساله کوتاه از ابن عبدالرحمن احمد بن شعیب نسایی، به چاب رسیده است. این رساله‌ها شامل روایاتی در باب واقعه غدیر خم است[۸]
وضعیت کتاب
فهرست مطالب، در ابتدا و فهرست آیات، احادیث نبوی، صحابه راوی حدیث ولایت، اعلام مذکور در متن و نیز فهرست مصادر و منابع، در انتهای کتاب آمده است.
در پاورقی‌ها علاوه بر ذکر منابع[۹]، به توضیح برخی از مطالب متن پرداخته شده است[۱۰]
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- «فهرست کتاب‌های منتشرشده اسفندماه سال 1380»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: کتاب ماه دین، شماره 53 و 54، اسفند 1380 و فروردین 1381 (74 صفحه، از 181 تا 254)، به آدرس:
- موسی‌نژاد، علی؛ حسین‌اف، وصال، «غدیر در منابع زیدیه - قرن‌های دوم تا پنجم هجری»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله سخن تاریخ، شماره 13، تابستان 1390، شماره 13 (42 صفحه، از 37 تا 78)، به آدرس: