جامع التواریخ (تاریخ اسماعیلیان)
| نام کتاب | جامع التواریخ (تاریخ اسماعیلیان) |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | رشیدالدین فضل‌الله (نويسنده)
روشن، محمد (مصحح) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | DSR 855 /ر5ج2 |
| موضوع | ایران - تاریخ - اسماعیلیان، 483 - 654ق. |
| ناشر | مرکز پژوهشی ميراث مکتوب |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1387 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE11848AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
جامع التواريخ (تاريخ اسماعيليان)، نوشته رشيدالدين فضل‌الله همدانى، تصحيح محمد روشن.
رشيدالدين، نويسنده اين كتاب در دوره جانشين و برادر غازان‌خان؛ يعنى سلطان محمد اولجايتو (خوبنده/خدابنده)، فرمان يافت كه تاريخى عمومى بنويسد و او نوشتن جامع‌التواريخ را آغاز كرد و پس از پنجاه سال به پايانش رساند. تاريخ اسماعيليان، بخشى از اين كتاب است كه سرگذشت فاطميان مصر و رفيقان صبّاحى را در بردارد و از اسطوره‌ها و داستان‌هاى اين قوم (فرقه) انباشته است. اين اثر را از ديد درستى و استوارى، سودمندترين بخش جامع التواريخ مى‌توان برشمرد.
ساختار
اين اثر، دو بخش دارد: «ذر ذكر دولت خلفاى علويه طاهره مهديه» و «در تاريخ طايفه نزاريان و داعيان ايشان». هر يك از اين بخش‌ها با مقدمه‌اى آغاز و از آن پس، گزارش‌هاى تاريخى عرضه مى‌شود. بخش نخست، چهارده عنوان (فصل) و بخش دوم سيزده عنوان در بردارد.
نويسنده براى نوشتن اين بخش از كتاب بزرگ خود، افزون بر تاريخ جوينى از آثار گوناگونى سود برده و با توجه به نثر آن، مى‌توان گمان زد كه منشى همه باب‌ها و فصل‌ها يك تن نبوده، بلكه هر بخشى را كسى نوشته است. اگرچه رشيدالدين در نوشتن اين كتاب از دستياران و فضلاى بسيارى كمك گرفت، شايد بتوان گفت كه علت مهم‌تر ناهم‌گونى فصل‌هاى اين بخش (اسماعيليان و فاطميان و نزاريان)؛ نقل مطالب از كتاب‌هاى گوناگون و بازتابنده نثر آنها است. براى نمونه، بخش اواخر اسماعيليه و حركت هلاكو براى فتح قلاع، از جهانگشاى جوينى اقتباس شده است . خود نويسنده نيز بارها با عبارت «العهده على الراوى»، بدين نكته اشاره مى‌كند.
گزارش محتوا
برپايه درون‌مايه جهانگشاى عطاملك جوينى، او مطالب فراوانى را از نوشته‌هاى اسماعيليان و رفيقان در كتابخانه الموت برگرفته و در جاى جاى اثر خود به تحريف و توهين به آنان پرداخته، اما خواجه رشيدالدين بى‌طرفانه ناسزاهاى مورخان رسمى اهل سنت را ناديده گرفته و بر پايه كتاب‌هايى كه بدان‌ها دسترس داشته، از نوشته‌هاى دوست‌داران و پيروان اسماعيلى؛ مانند دستور المنجمين و ... بهره گرفته است.
مصحح كتاب در مقدمه خود اطلاعاتى درباره جايگاه اين كتاب در ميان اثر سترگ رشيدالدين عرضه مى‌كند و با گزارش بسيار كوتاهى درباره پيشينه و روند پيدايى و رشد اسماعيليان به ويژه در ايران، به عرضه اطلاعات نسخه‌شناختى اين اثر مى‌پردازد. هفت عكس از نسخه اساس مصحح محترم نيز در آستانه كتاب وجود دارد. شرح نسخه بدل‌ها، واژه‌نامه و نمايه آيات قرآن، عبارت‌هاى عربى (تازى)، شعرهاى فارسى و عربى و نام‌هاى جاى‌ها و كسان و ...، در نيمه دوم كتاب گنجانده شده‌اند.
منابع
متن كتاب.
پيش‌گفتار مصحح كتاب.
ضيايى، مهدى (خرداد 1383)، «زبان و بيان جامع‌التواريخ رشيدى»، كيهان فرهنگى، شماره 212.
پیوندها
مطالعه کتاب جامع التواریخ (تاریخ اسماعیلیان) در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور