قواطع الأدلة في الأصول

قواطع الأدلة في الأصول، اثر ابومظفر منصور بن محمد بن عبدالجبار سمعانی (متوفی 489ق)، کتابی است در علم اصول فقه، در دو جلد، که با تحقیق محمدحسن اسماعیل شافعی به چاپ رسیده است.

‏قواطع الأدلة في الأصول
پدیدآوران	ابوالمظفر سمعانی، منصور بن محمد (نويسنده) ش‍اف‍ع‍ی، م‍ح‍م‍دح‍س‍ن‌ اس‍م‍اع‍یل‌ (محقق)
ناشر	دار الکتب العلمية
مکان نشر	لبنان - بيروت
سال نشر	مجلد1: 1997م , 1418ق , مجلد2: 1997م , 1418ق ,
موضوع	اصول فقه اهل سنت - قرن 5ق.
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

اهمیت کتاب

این اثر از مهم‎ترین کتاب‌های اصولی اهل سنت و به گفته ابن سبکی، بهترین کتاب اصولی است.

ساختار

کتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز شده است. نویسنده در آغاز، به بیان مطالبی درباره کتاب، سنت، ملت، اجماع، قیاس، نظر، جدل، دلیل، حد و اقسام کلام پرداخته و پس از آن، اوامر و نواهی، عموم و خصوص، مطلق و مقید، به‌شرح، مطرح شده‌اند.

گزارش محتوا

در مقدمه محقق، ابتدا به تقسیم‌بندی علوم به علم اصول دین، قرائات، تفسیر، حدیث، اصول فقه، فقه و مبادی تصوف پرداخته شده و سپس، علم اصول فقه تعریف و به اعتبارات آن نزد علما، اشاره شده است. در پایان نیز، به شرح حال مختصری از نویسنده، بررسی نسبت کتاب به او و توصیف نسخ خطی کتاب، پرداخته شده است.

نویسنده در مقدمه، علم فقه را اصل و اشرف علوم معرفی کرده و ضمن اشاره به امر خداوند در آیه 122 سوره توبه به تفقه در دین، به بیان خصوصیات و ویژگی‌های فقه و فقیه پرداخته است.

نویسنده مطالب را با مقدماتی در اصول فقه، از جمله معنای لغوی و عرفی فقه، معنای اصول فقه، جهل، شک، ندب، جایز، حلال، محظور، مکروه، صحیح، فاسد، صواب، خطا، حق، حسن، قبح، اقسام احکام شرعی، اجماع، قیاس، نظر، جدل، دلیل و مستدل، مستدل‌علیه، مستدل‎له و استدلال آغاز نموده و سپس به بحث پیرامون اقسام کلام و معانی حروفی که شناخت و علم به آن در آگاهی از مسائل فقهی ضروری است، پرداخته است.

در ادامه کتاب، به مسائل عمومی و شایع علم اصول پرداخته شده است که عبارتند از باب اوامر و مباحث مربوط به آن، از جمله صیغه امر، امر موقت، دلالت امر به شیء بر اجزای آن، امر به شیء و دلالت بر نهی از ضد، باب نواهی و موضوعات مطرح‌شده در آن، مانند صیغه نهی، اقتضای دائمی بودن ترک توسط نهی، نهی از چیزی و اقتضای امر به ضد آن و دلالت نهی بر فساد منهی‎عنه، عموم و خصوص و موضوعاتی از جمله الفاظ عموم، تخصیص، دلیل خطاب، مجمل و مبین، ناسخ و منسوخ، اجماع.

در جلد دوم نیز موضوعاتی نظیر اجماع، استصحاب حال، قیاس و مسائل مربوط به آن، مانند حجیت قیاس، ضروب قیاس، علت قیاس، ترجیحات در علل و مراتب قیاس، استدلال، استحسان، سبب، علت و شرط، اسباب شرایع و اجتهاد و تقلید، مطرح و مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

وضعیت کتاب

فهرست مطالب هر جلد، در انتهای همان جلد قرار گرفته است.

در پاورقی‌ها علاوه بر ذکر منابع و اشاره به اختلاف نسخ به توضیح برخی از مطالب متن، پرداخته شده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. بی‌نام، برگرفته از پایگاه اطلاع‌رسانی «حوزه»، دوشنبه 6 اسفندماه 1397،