ابن ابی‌حاتم، عبدالرحمن بن محمد
عبدالرحمن بن محمد بن ادريس بن منذر تمیمى حنظلى رازى (240-327ق)، مشهور به ابن ابى حاتم، مفسر، متكلم، فقيه و محدث بنام اسلامى،
| نام | ابن ابی‌حاتم، عبدالرحمن بن محمد |
|---|---|
| نام‌های دیگر | ابن‌ابی‌حاتم، عبدالرحمن بن ابی‌حاتم
ابن‌ابی‌حاتم الرازی |
| نام پدر | محمد |
| متولد | 240ق - 854 م |
| محل تولد | ری |
| رحلت | 327 ق یا 938 م |
| اساتید | پدرش ابوحاتم
ابوزرعۀ رازى فضل بن شاذان نيشابورى |
| برخی آثار | تفسير القرآن العظيم (ابن أبي‌حاتم) |
| کد مؤلف | AUTHORCODE02817AUTHORCODE |
ولادت
متولد 240ق معادل 854م ظاهرا وى در رى زاده شد و سالهاى نخستين زندگیش را در همین شهر گذراند، گر چه اصل وى از اصفهان بوده است.
استادان
از پدر خود ابوحاتم و ابوزرعۀ رازى دانش و حديث آموخت و نيز از فضل بن شاذان نيشابورى قرائت قرآن فرا گرفت.ابن ابى حاتم دو بار همراه پدر به حج رفت.سپس خود به طلب علم رهسپار شام و مصر گرديد و 7 ماه در مصر اقامت گزيد و از عالمان و فقيهان و محدثان آن ديار فقه و حديث آموخت.آنگاه در 264ق عازم اصفهان شد.روشن نيست كه در چه زمانى از این سفرها به رى بازگشته، اما قطعى است كه در رى درگذشته است.
از قرائن چنين بر مى‌آيد كه وى در عراق و بغداد، كه در آن روزگار كانون فقه و حديث بود، از شهرت و منزلت علمى بسيار برخوردار بوده است.ابن ابى حاتم افزون بر پدرش و ابوزرعه و فضل بن شاذان، نزد كسان ديگرى فقه و حديث آموخت كه بنام‌ترين آنان عبارتند از:جعفر بن منير رازى، احمد بن سنان قطّان، احمد بن منصور رمادى،يونس بن حبيب اصفهانى، حسن بن عرفه،يونس بن عبدالاعلى، محمد بن اسماعيل أحمس، حجاج بن شاعر، محمد بن حسان ازرق، محمد بن مسلم بن وارة، صالح بن احمد بن حنبل، على ابن جنيد و مسلم بن حجاج.
شاگردان
راویان چندى نيز از ابن ابى حاتم روايت كرده‌اند كه اسامى برخى از آنان بدين قرار است:حسينك تمیمى،يوسف میانجى، ابوالشيخ عبدالله بن محمد بن حيان اصفهانى، ابواحمد الحاكم، نيشابورى احمد بن محمد بن بصير، عبدالله بن محمد اسد، على بن قصّار و ابوحاتم بن حبان بستى.
اخلاق
ابن ابى حاتم را حافظ، ناقد، شيخ الاسلام وثقه خوانده‌اند.از فضايل اخلاقى و معنوى و زهد و پارسايى او بسيار ياد شده است.پدرش دربارۀ او گفته كه: «در عبادت كسى را برتر از او نديده و حتى گناهى از او سر نزده است».ابویعلى خليلى در وصف او مى‌گوید: «وى دريايى از علم و معرفت بود، در شناخت اقوال و آراء صحابه و تابعان و علماى بلاد سرآمد بود.»
مذهب
گر چه مذهب فقهى و كلامى وى آشكارا ياد نشده، اما عبّادى او را از فقيهان شافعى دانسته است.
وفات
تاریخ وفات او 327 ق برابر با 938 م، بوده است.
آثار
همچنين وى از محققان و نویسندگان بنام اسلامى در روزگار خود بوده كه آثارى در حديث، فقه، كلام، و رجال شناسى پديد آورده است.برخى از این آثار كه جزو منابع مهم علمى در موضوع خود به شمار مى‌آيند، اينهاست:
- تفسير القرآن العظيم
- آداب الشافعى و مناقبه
- الجرح و التعديل در 9 جلد
- زهد الثمانية من التابعين
- علل الحديث در 2 جلد
- المراسيل
- اصل السنة واعتقادالدين
- ثواب الاعمال
- المسند في الحديث در 6 جلد
در میان اينها الجرح و التعديل مشهورترين اثر ابن ابى حاتم مى‌باشد كه بارها چاپ شده است.اين کتاب از یک سو مهارت نویسنده را در رجال شناسى مى‌نماياند و از سوى ديگر، با توجه به تاريخ تأليف آن و نيز مطالبى كه در آن دربارۀ نقد و جرح و تعديل راویان حديث و احوال گروهى از صحابه و تابعين آمده، از اهمیت ویژه‌اى برخوردار است.[۱]