بافقیه، محمد بن عمر طیب
محمد بن عمر طیب بافقیه (970 – پس از 1040 ق/ 1563 -1602م)، کسی است که از او به‌عنوان مورخ یاد شده است. او در تاریخ حضرموت کتابى تألیف نموده که نسخه‌ای از آن در کتابخانه سلطانیه موجود است. متن مختصری از آن با عنوان اختصار تاریخ الطیب بافقیه للقرن العاشر از عمر بن سقاف نیز شناخته شده است.[۱]
| نام | بافقیه، محمد بن عمر طیب |
|---|---|
| نام‌های دیگر | |
| نام پدر | عمر |
| متولد | 970ق |
| محل تولد | یمن |
| رحلت | بعد از 1040ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | تاريخ الشحر وأخبار القرن العاشر |
| کد مؤلف | AUTHORCODE06320AUTHORCODE |
خاندان و نسب
بافَقیه، عنوان شاخه‌ای از سادات یمن در تَریم، منشعب از خاندان بزرگ باعلوی که سده‌های ۸-۱۱ق/ ۱۴-۱۷م شماری فقیه و صوفی از آن برخاستند. عنوان بافقیه به سبب انتساب اعضای این خاندان به احمد بن عبدالرحمان به علوی بن محمد فقیه (د ۷۲۶ق/ ۱۳۲۶م) است که دانش او در فقه سبب اشتهارش به فقیه گردیده بود. محمد بن علی بن محمد (د ۸۶۲ق/ ۱۴۵۸م) از اخلاف او که به سبب سکنی در عَیْدید (در پیرامون تریم) به مولی عیدید شهرت دارد، نیای اصلی خاندان بافقیه به شمار می‌آمد و نسل او از سوی پسرانش: عبدالرحمان، عبدالله، علی، علوی و زین‌الدین در حضرموت پراکنده شد.[۲]
تولد و وفات
در میان منابع، ترجمه‌ای زیادی از محمد بن عمر طیب بافقیه ذکر نشده است. در هرحال سزاوار بود «محمد بن ابوبکر شلی» که پس از بافقیه آمد و افتادگی‌های مطالب کتاب وی را استدراک کرد، او را ضمن افراد برجسته قرن یازدهم هجری در کتاب «الجواهر و الدرر» ترجمه کند؛ اما شلی این کار را نکرد چون هنگام نوشتن این کتاب در مکه بود و از حضرموت فاصله زیادی داشت.
درهرحال درباره او می‌دانیم که نامش طیب محمد بن عمر بافقیه است. خانواده بافقیه شاخه‌ای از خانواده آل‌عیدید است که در حضرموت معروف هستند. خود وی متذکر شده که در سال 970 متولد شد به این دلیل آنچه برخی مبنی بر مرگ وی در سال 1011 گزارش می‌دهند، درست نیست زیرا خود او از مرگ سلطان عمر بن بدر کثیری در سال 1021 یاد می‌کند و این یعنی این‌که در این سال زنده بوده است. نکته مهم دیگر این‌که او از کتاب النور السافر، مطلب نقل می‌کند و مرگ نویسنده این کتاب در سال 1038 هجری قمری بوده است، بنابراین مرگ وی پس از مرگ «عیدروس» صاحب النور السافر بوده است. همچنین خود بافقیه در کتابش در مورد خودش ذکر کرده: در 19 سالگی در سال 989 حج انجام داده است؛ که با این حساب، تولد وی باید در 970 بوده باشد؛ و به‌احتمال‌زیاد او تا پس از سال 1040 زندگی کرده است.[۳]
محمد بن عمر، که پس از پسرعمویش عبدالله بن حسین بن محمد بن علی در شهر کنور حضور یافت. او نیز مانند عبدالله شهرت بسیاری در آن دیار کسب کرد. وی پس از فراگیری دانش‌هایی، در فقه به مقامى رفیع رسید و نزد حاکم آن دیار، عبدالمجید تقرب یافت و با دختر او ازدواج کرد. محمد در آنجا تدریس می‌کرد اما با مرگ عبدالمجید، سختى و آشفتگى اوضاع او را به ترک کنور و مهاجرت به حیدرآباد کشاند و در همان شهر نیز از دنیا رفت.[۴]
آثار
از آثار وی می‌توان، تاریخ الشحر و أخبار القرن العاشر را نام برد.[۵]
پانویس
منابع مقاله
- بافقیه، محمد بن عمر طیب، تاریخ الشحر و أخبار القرن العاشر، به تحقیق عبدالله محمد حبشی، مکتبة الارشاد، صنعاء(یمن)، 1419 ه.
- حاج‌منوچهری، فرامرز، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1381ش.
- پایگاه اینترنتی کتابخانه دیجیتال نور