کشفی ترمذی، محمدصالح بن عبدالله
امیر محمدصالح بن عبدالله کشفی حسینی اکبرآبادی (متوفای1060 یا 1061ق)، متخلص به کشفی و سبحانی، محدث، شاعر و خوش‌نویس ایرانی‌تبار و از عرفای سلسله قادریه هند در قرن یازدهم هجری.
| نام | کشفی ترمذی، محمدصالح بن عبدالله |
|---|---|
| نام‌های دیگر | ترمذی ک‍اش‍ف‍ی، محمدصالح بن عبدالله
حسینی، محمدصالح بن عبدالله حسینی ترمذی، محمدصالح بن عبدالله کشفی، محمدصالح بن عبدالله |
| نام پدر | عبدالله وصفیِ مشکین قلم |
| متولد | |
| محل تولد | هند |
| رحلت | 1060 یا 1061ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | مناقب مرتضوی در مناقب شاه اولیا امیرالمؤمنین علی مرتضی علیه‌السلام |
| کد مؤلف | AUTHORCODE03836AUTHORCODE |
ولادت
از تاریخ تولد ایشان اطلاعی در دست نیست.
خاندان
نیاکان وی در زمان پادشاهی شاهرخ تیموری (779-850ق) به هند رفتند. او خود از معاصران شیخ بهایی و فرزند عبدالله وصفیِ مشکین قلم بود. پدرش شاعر و خوش‌نویس نامدار دربار اکبرشاه و پسرش جهانگیر شاه، و از مشایخ معروف سلسله نعمت‌اللهیه در شهر دهلی به شمار می‌آمد. سلسله نسب میر محمدصالح با چند واسطه به شاه نعمت‌الله ولی می‌رسد. در منابع تاریخی آمده است که اخلاف شاه نعمت‌الله، نخست ساکن کرمان بودند و ازاین‌رو، آن‌ها را کرمانی گفته‌اند و به سبب سکونت در اکبرآباد (آگره) هند، آنان را اکبرآبادی نیز خوانده‌اند[۱].
مذهب
بدون شک می‌توان اذعان داشت که میر محمدصالح در فقه و کلام و به‌عبارتی‌دیگر احکام قالبی پیرو اهل سنت است؛ ولی دوستدار معصومین(ع) می‌باشد و این در آثارش کاملا آشکار است[۲].
مهارت‌ها
میر محمدصالح به هر دو زبان فارسی و اردو شعر می‌سرود. وی در اشعار فارسی خود به کشفی، و در سروده‌های اردو به سبحانی (یا سبحان) تخلص می‌کرد. وی همچنین خط نستعلیق را به‌خوبی می‌نوشت و ظاهراً در موسیقی هندی نیز دستی داشت.
مناصب حکومتی
میر محمدصالح پس‌ازآنکه عمری را در فقر و پریشانی سپری کرد، سرانجام در 1056ق به منصب داروغگی کتابخانه شاهجهان منصوب شد و سپس به مرتبه امارت رسید و والی یکی از صوبه‌ها (ولایات) و فرمانده قشونی 500 نفری گردید.
وفات
وی در سال 1060ق در آگره درگذشت و همانجا به خاک سپرده شد[۳]. برخی سال وفات او را 1061ق ذکر نموده‌اند[۴].
آثار
- مناقب مرتضوی، که به زبان فارسی و درباره امامت است؛
- اعجاز مصطفوی، که شرح زندگانی پیامبر اکرم(ص)، خلفای نخستین و امامان شیعه(ع) و شرح حوادث تاریخی و جنگ‌های صدر اسلام، به نظم و نثر است؛
- دیوان، که شامل غزلیات، قصاید، رباعیات و مثنویات است؛
- مجموعه راز، ترجیع‌بند عارفانه‌ای شامل 270 بیت که در 1030ق سروده شده، و تخلص او «کشفی» در آغاز و میانه و انجام آن آمده است.
- به‌جز آثار یادشده، نسخه‌ای از دستخط شاعر در کتابخانه سالار جنگ و دیوان هند وجود دارد. نیز یک رباعی از او به خط خودش در کتابخانه ملی ایران و همچنین 3 قطعه از مرقعی به خط او در کتابخانه بادلیان انگلستان موجود است.
- به گفته مارشال، کشفی رساله‌ای نیز در موسیقی داشته است که نسخه خطی آن در کتابخانه محمدیه آگره موجود است، اما در هیچ‌یک از منابع موثق کهن به این اثر اشاره‌ای نشده است[۵].
پانویس
منابع مقاله
- مشار، خان بابا، مؤلفين كتب چاپى فارسى و عربى از آغاز چاپ تاكنون، بی‌جا، چاپ اول، 1340ش.
- منصوری، کوروش، مناقب مرتضوی تألیف محمدصالح حسینی ترمذی، انتشارات روزنه، تهران، چاپ اول، 1380ش
- مشهدی، اکرم، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1377