عیناثی، سید محمد بن محمد
محمد بن محمد عیناثی (متوفی حدود 1085ق)، معروف به ابن قاسم عاملی، محدث، شاعر، ادیب و فقیه شیعی قرن یازدهم و صاحب کتاب «المواعظ العددية» و از نوادگان دختری شهید ثانی. او با عنوان «سید محمد مشهدی» نیز شهرت دارد.
| نام | عیناثی، محمد بن محمد |
|---|---|
| نامهای دیگر | سيد محمد بن محمد بن حسن شهير بابن‌قاسم حسيني عاملي
ابن?قاسم، محمد بن محمد ابن?قاسم عاملي حسيني عاملي، محمد بن محمد عاملي، محمد بن محمد عاملي عيناثي، محمد بن محمد عيناثي نجفي، محمد بن محمد ابن?قاسم حسيني عاملي
|
| نام پدر | |
| متولد | |
| محل تولد | |
| رحلت | 1085ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | |
| کد مؤلف | AUTHORCODE10453AUTHORCODE |
خاندان
وی سید محمد بن محمد بن حسن بن قاسم حسینی عاملی عیناثی درجزینی است که پدرش محمد بن حسن، نوه دختری شهید ثانی را به همسری برگزیده است.
جد اول وی «سید حسن» و جد دومش «قاسم» می‌باشد که ظاهراً به‌خاطر انتساب به جد دومش، به «ابن قاسم» معروف شده است.
جد مادری‌اش، دختر شهید ثانی بوده است، یعنی خواهر صاحب معالم شیخ حسن عاملی.
مشایخ روایت
یکی از کسانی که «ابن قاسم» کتاب‌هایش را روایت کرده است، شیخ ابراهیم بن ابراهیم بن فخرالدین عاملی بازوری است که شیخ حر عاملی او را ستوده است.
شخصیت علمی
گرچه ابن قاسم را با عناوینی چون محدث، شاعر، ادیب، فاضل و صالح معرفی کرده‌اند، اما شواهد فراوانی بر فقاهت وی یافت می‌شود. وی در کتاب «اثناعشریه»، فوائد و فروع فقهیه بسیاری را در ابواب مختلف فقه متذکر شده است که اگر جمع‌آوری شود، خود مجموعه معتنابهی خواهد شد. بی‌تردید در سایر آثار وی، خصوصاً کتاب «فوائد العلماء وفرائد الحکماء» که بخشی از آن در بیان مصطلحات اصولی و فقهی است، اشارات بیشتری یافت خواهد شد.
همچنین مداومت بر تدریس الفیه شهید اول و نیز ممارست بر تدریس کتب فقهی، نشان از دارا بودن کرسی فقاهت در شهر مشهد دارد. وی در اجازه‌ای که در پایان کتاب «تحرير الأحكام» علامه حلی به شاگردش زین‌الدین علی بن اسماعیل عاملی داده، او را به فقاهت و جلالت ستوده و اشاره کرده است که شاگردش کتاب «تحرير الأحكام» علامه حلی را از اول تا آخر، با شرح وی بر این کتاب، با دقت خوانده است.
وفات
آخرین گزارشی که از حیات وی در اختیار است، مربوط به سال 1081ق، سال تألیف کتاب «حدائق الأبرار» می‌باشد و تنها مصدری که به وفات و محل دفن وی اشاره کرده «أعيان الشيعة» می‌باشد و در آن آمده است: ایشان در سال 1085ق، در طوس از دنیا رفت و در همان جا دفن شد.
به این گزارش غیر مستند نمی‌شود اعتماد کرد؛ چراکه معلوم نیست که صاحب اعیان از چه مصدری نقل کرده است! سایر مصادر به‌ویژه مصادر نزدیک به عصر مؤلف به سال فوت اشاره‌ای نداشته‌اند. محتمل است که ابن قاسم تا سال تألیف کتاب «أمل الآمل»، یعنی سال 1096ق، زنده بوده باشد؛ چراکه شیخ حر عاملی با اینکه مثل وی در مشهد می‌زیسته، در ترجمه وی اشاره‌ای به سال‌مرگ وی نمی‌کند.
آثار
- اجازه به شیخ زین‌الدین علی بن اسماعیل عاملی؛
- أدب النفس (آداب النفس)؛
- حدائق الأبرار وحقائق الأخيار؛
- شرح قصيدة لامية العجم (مختصر شرح الصفدي علی قصيدة لامية العجم)؛
- فوائد العلماء وفرائد الحكماء؛
- مجموعه؛
- المنظوم الفصيح والمنشور الصحيح؛
- دیوان اشعار؛
- مختصر الاثني‌عشرية في المواعظ العددية؛
- الاثناعشرية في المواعظ العددية؛
- استنساخ چندین کتاب[۱].
پانویس
- ↑ ر.ک: شجاعی، امرالله، ص133-159
منابع مقاله
شجاعی، امرالله، «ابن قاسم عاملی، شرح حال، کتاب‌شناسی و نسخه‌شناسی آثار»، میراث شهاب، زمستان 1398، شماره 98، درج در پایگاه مجلات تخصصی نور، به آدرس:
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1769445