الفجر في الليالي المقمرة

الفجر في اللیالي المقمرة، اثر علی حسینی اشکوری (معاصر)، رساله‌ای است به زبان عربی در مورد تشخيص طلوع فجر و زمان اذان صبح در شب‌هايى كه ماه حالت كامل دارد (ليالي مقمرة) و ادله شرعى مربوط به آن از اقوال علما و آیات و روایت وارد شده در این موضوع.

‏الفجر في الليالي المقمرة
پدیدآوران	حسینی اشکوری، علی (نويسنده)
ناشر	بی نا
مکان نشر	ايران - قم
سال نشر	1413ق
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

زمان نگارش

نویسنده این رساله را در شب بیست و دوم ماه رمضان 1410ق نوشته و سپس مطالبی بدان افزوده است.

انگیزه تألیف

با توجه به اینکه مسئله فجر در شب‌های نورانی، مسئله مهمی به شمار می‌رود به‌گونه‌ای که بر نماز و روزه اثر می‌گذارد بنابراین نویسنده این رساله را به این جهت و نیز به جهت استفاده طلاب از محتوای آن به رشته تحریر درآورده است.

ساختار

کتاب با مقدمه کوتاهی از نویسنده آغاز و مطالب بدون تبویب و فصل‌بندی خاصی، ارائه شده است.

گزارش محتوا

در مقدمه، به تاریخ نگارش رساله، اشاره شده است.

نویسنده در ابتدای کتاب، به این نکته اشاره نموده است که مسئله طلوع فجر در شب‌های مهتابی، مسئله مهمی است که مورد ابتلا بوده و اثر زیادی در تعیین وقت نماز و زمان آغاز روزه دارد و لذا بحث و بررسی آن، از اهمیت خاصی برخوردار است. ازاین‌رو، در ابتدا، به ذکر کلمات و عبارات فقها و بزرگانی همچون صاحب جواهر، محقق همدانی در «مصباح الفقيه»، آیت‌الله بروجردی، صاحب «جامع المدارک»، صاحب «التنقیح» و امام خمینی(ره) که خود رساله مختصی را در این زمینه نوشته، پرداخته و سپس با اشاره به این نکته که این موضوع، از جمله مسائلی است که متأخرین بدان نپرداخته و بلکه جزء مسائل جدید و معاصر می‌باشد، کیفیت استدلال بر این موضوع را مورد بحث و بررسی قرار داده است. این مسئله، در چهار جهت زیر، بررسی شده است:

1. آنچه به‌وسیله آن، روز تحقق می‌یابد و اینکه آیا بین آن و شب، فاصلی وجود دارد یا نه؟
2. اینکه آیا در شب‌های مهتابی، به سبب وجود نور ماه، شفق و فلق، متأخر هستند یا نه؟
3. اگر قائل به این شویم که در شب‌های مهتابی، در تقدیم‌وتأخیر از وقت شفق، با شب‌های دیگر تفاوتی نداشته و فقط غلبه نور ماه، مانع از رؤیت آن می‌شود، آیا رؤیت تقدیری کفایت می‌کند یا رؤیت فعلی ملاک است؟ و آیا در این مسئله، فرقی میان موانع خارجی مانند آلودگی نوری و موانع طبیعی (طبیعی عارضی مانند ابری بودن آسمان و طبیعی تکوینی دائمی مانند نور ماه در شب‌های مهتابی) وجود دارد یا نه؟
4. مقتضای اصل در شک در این موضوع چیست؟.

نویسنده در ضمن مطرح کردن این جهات و بحث پیرامون هریک، ابتدا به بررسی معنای آیه 181 سوره بقره: «وَ كُلُوا وَ اِشْرَبُوا حَتّٰى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ اَلْخَيْطُ اَلْأَبْيَضُ مِنَ اَلْخَيْطِ اَلْأَسْوَدِ مِنَ اَلْفَجْرِ» (و بخورید و بیاشامید تا رشته سپید صبح از رشته سیاه شب برای شما آشکار شود) و مفردات آن شامل تبین در «حَتّٰى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ»، کنایه موجود در «حَتّٰى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ اَلْخَيْطُ اَلْأَبْيَضُ مِنَ اَلْخَيْطِ اَلْأَسْوَدِ» از بیاض اول روز و سواد آخر شب، «من» در «من الفجر» و احتمالات سه‌گانه آن، «فجر» و اصل در این کلمه و اینکه فجر درآن‌واحد اتفاق می‌افتد، پرداخته و سپس تعدادی از روایاتی که در این موضوع وارد شده را مورد بحث و بررسی قرار داده است. این روایات، به دو دسته زیر، تقسیم شده است:

1. روایاتی که مسئله رؤیت، به‌صورت موضوعیه در آن مأخوذ می‌باشد.
2. روایاتی که حکم در آن‌ها، بر عنوان فجر معلق گردیده است.

وضعیت کتاب

فهرست مطالب، در انتهای کتاب آمده و در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع، به توضیح برخی از مطالب متن پرداخته شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.