همدانی، محمد بن عبدالملک
محمد بن عبدالملک همدانى (463-521ش)، معروف به ابن همدانی، نویسنده، مورخ شافعی، قرون پنجم و ششم هجری
ولادت
ابوالحسن محمد بن عبدالملک بن ابراهیم بن احمد همدانى فَرَضىّ در سال 463ق برابر با 463ق، در شهر بغداد، دیده به جهان گشود.
وى مورخ بوده و به «ابن همدانى» شهرت داشته است؛ چرا که پدرش، همدانى بود. نسبت «الفَرَضىُّ» نیز به علت استاد بودن پدرش در دانش «فرائض» بود و لقب مورخ هم مربوط به سابقه تاریخ‌نگارى خود او مى‌باشد.
پدر وى، معروف به «مقدسى»، از مردم همدان بود که در بغداد مى‌زیست. او فردى دانشمند و پارسا بود که در باب دانش فرائض، حساب و تقسیم مواریث، تبحرى خاص داشت. ابن همدانى نیز در تاریخ و حدیث استاد بود.
او یکى از تاریخ‌نگاران برجسته، اما گمنام تاریخ مى‌باشد. او دانشورى آگاه به تواریخ و اخبار دولت‌ها، شاهان و رویدادهاى زمان خود بوده است.
وى رویدادهاى چند دوره مشخص را هم از لحاظ زمانى و هم از حیثیت مکانى، به دو صورت همگانى و ویژه نگاشته است. ثبت تاریخ عمومى جهان اسلام در سده‌هاى چهارم و پنجم هجرى و اخبار و حوادث ایران زمین و عراق عرب از دوره بوییان (آل بویه) تا عباسیان به مدت 60 سال و همچنین وقایع دوره سلجوقى، از فعالیت‌های او مى‌باشد.
آثار متعددى از او به جاى مانده است که عمدتاًً در زمینه تاریخ و بیشتر ذیل بر تاریخ پیشین است. ازاین‌رو مى‌توان او را یک مورخ ذیل‌نویس، فزون‌ساز و کمال‌پرداز شناخت.
وفات
به سال 521ق برابر با 1127م در همان شهر، وفات یافت. او و پدرش، هر دو در کنار قبر «ابوالعباس بن سریج» در بغداد به خاک سپرده شده‌اند.
آثار
- ذیل طبقات الفقها ابواسحاق شیرازى.
- قِطَع تاریخیّة من کتاب عنوان السیر فی محاسن أهل البدو و الحضر (المعارف المتأخرة).
- أمراء الحج.
- التکملة.
- فى الشئوم.
- الذیل على تاریخ الطبرى.
- الذیل على تاریخ ابى‌شجاع التالی لکتاب تجارب الأمم لمسکویة.
- تاریخ الملوک و الدول.
- أخبار دولة السلطان محمد و محمود سلجوقى.