اردبیلی، سید یونس
سید یونس اردبیلی (1255-1337ش)، فقیه و مرجع تقلید ایرانی، دانش‌آموخته حوزه علمیه نجف و کربلا و از شاگردان آخوند خراسانی، سید یزدی و میرزای شیرازی.
| سید یونس اردبیلی | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | اردبیلی، سید یونس |
| نام‌های دیگر | اردبیلی، سید یونس موسوي نجفي اردبیلی، سید یونس |
| نام پدر | سید محمدتقی |
| ولادت | 1290ش |
| محل تولد | اردبیل |
| رحلت | 1337ش / 1377ق |
| اطلاعات علمی | |
| اساتید | آیت‌الله سید مرتضی خلخالی شریعت اصفهانی سید محمدکاظم طباطبایی یزدی آخوند ملا محمدکاظم خراسانی |
| شاگردان | محمد علمی اردبیلی محمد واعظ‌زاده خراسانی مروج کاظم مدیر شانه‌چی |
| برخی آثار | تأليف القاصر في منجسية المتنجس و بعض فروع العلم الإجمالي و قاعدة إصالة الصحة و قاعدة نفی الضرر و صلوة المسافر |
ولادت
آیت‌الله حاج سید یونس اردبیلی، فرزند ملا سید محمدتقی فرزند میر فتحعلی، در سال ۱۲۹۳ق، برابر با سال ۱۲۵۵ش، در خاندان علم و فضیلت در شهر اردبیل دیده به جهان گشود. اجداد ایشان همگی از روحانیون برجسته و سرشناس منطقه بودند که خدمات آن‌ها زبانزد خاص و عام بود.
تحصیلات
ایشان پس از گذراندن دوران کودکی تحت تعلیم و تربیت والدخود، قرائت قرآن و دروس مکتب‌خانه‌ای و مقدمات علوم حوزوی را فراگرفت. وی پس از مدتی در حلقه درس علمای وقت حوزه علمیه اردبیل، از جمله آیت‌الله سید مرتضی خلخالی وارد گردید و در سنین نوجوانی با توجه به استعداد درخشان خود به رتبه بالایی از علم دست یافت.
آیت‌الله اردبیلی در سال ۱۳۱۰ق، برابر با سال ۱۲۷۱ش، عازم حوزه علمیه زنجان شد و به مدت دو سال از دروس معقول و منقول آیت‌الله آخوند ملا قربانعلی زنجانی، معروف به حجت‌الاسلام زنجانی، آیت‌الله آخوند ملا علی زنجانی و آیت‌الله مجید حکمی بهره‌مند گردید.
ایشان در سال ۱۳۱۲ق، به حوزه علمیه نجف اشرف که در آن زمان با حضور علما و فقهای نامی یکی از پرفروغ‌ترین دوران خود را سپری می‌کرد، عزیمت نمود و از محضر آیات عظام فاضل شربیانی، شریعت اصفهانی، سید محمدکاظم طباطبایی یزدی و به‌خصوص آخوند ملا محمدکاظم خراسانی کسب فیض نمود و به مرتبه عالی اجتهاد نائل آمد.
وی پس از رحلت استاد خود مرحوم آخوند خراسانی در سال ۱۳۲۹ق، در حوزه علمیه نجف بر کرسی تدریس نشست و جویندگان علم و فضیلت را از گنجینه دانش خود بهره‌مند ساخت.
آیت‌الله حاج سید یونس اردبیلی پس از چند سال و هم‌زمان با دوران مرجعیت حضرت آیت‌الله میرزا محمدتقی شیرازی به کربلای معلا مشرف شد و در حوزه درسی میرزای شیرازی شرکت کرد و مورد توجه ایشان قرار گرفت؛ به‌طوری‌که رسیدگی به امور طلاب علوم دینی از سوی میرزای شیرازی به وی واگذار شد و مدتی نیز سرپرستی حوزه نجف را برعهده گرفت.
بازگشت به اردبیل
وی در سال ۱۳۴۶ق، درحالی‌که از علما و فقهای برجسته و سرشناس حوزه مقدسه نجف اشرف بشمار می‌رفت، بر اثر چشم‌درد به زادگاه خود اردبیل مراجعت نمود و ازآنجاکه در این تاریخ بسیاری از بزرگان حوزه علمیه اردبیل همچون حضرات آیات میرزا یوسف مجتهد اردبیلی، میرزا علی‌اکبرآقا مجتهد، میرزا عبدالله اردبیلی، شیخ ستار اردبیلی، شیخ حسن طاهری و دیگران، چهره در نقاب خاک کشیده بودند، آیت‌الله حاج سید یونس اردبیلی به‌عنوان یکی از علمای اعلام اردبیل در مسند افتا و مرجعیت و تدریس و ارشاد نشست و به رتق و فتق امور دینی منطقه در کنار سایر علما همت گمارد.
ایشان در مسجد محله «قنبلان» به اقامه جماعت پرداخت و در این محل و در مسجد جامع شهر به وعظ و ارشاد مردم و همچنین تدریس سطوح عالی حوزه و درس خارج فقه مشغول شد.
سفر به مشهد مقدس
در پانزدهم ربیع‌الاول سال ۱۳۵۴ق، مصادف با ۲۵ خرداد سال ۱۳۱۴ش، به قصد اقامت و مجاورت حضرت امام رضا(ع)، عازم مشهد مقدس شد و مورد استقبال علما و عموم طبقات آن سامان واقع گردید.
هم‌زمان با ورود آیت‌الله اردبیلی، موج واقعه ننگین کشف حجاب رضاخانی به مشهد مقدس رسید و ایشان که از روحیه شجاع و انقلابی برخوردار بود، در کنار آیت‌الله حاج آقا حسین قمی و آیت‌الله میرزا محمد آقازاده و دیگر علمای مشهد، رهبری نهضت مقاومت در برابر اقدامات ضد دینی رضاخان را عهده‌دار شد و منزلش، محل اجتماع و تصمیم‌گیری‌های مهم علما قرار گرفت.
وی پس از سقوط رضاخان در بین سال‌های ۱۳۲۰ و ۱۳۲۴ش، پس از توقفی کوتاه در تبریز، به مشهد مقدس بازگشت و ضمن اقامه جماعت در مسجد گوهرشاد و تدریس در خارج فقه و اصول در حوزه علمیه مشهد، جزو مراجع تقلید جهان تشیع قرار گرفت.
ایشان مدارس علوم دینی را که شدیدتر از هر جای دیگر، مورد تهاجم قرار گرفته بود و شرایط آشفته‌ای داشت، با همکاری دیگر علما، سروسامان داده و رونقی دیگر بخشید و بار دیگر بیت ایشان به مرجع تصمیم‌گیری‌های سیاسی و مذهبی مشهد تبدیل شد. او همراهی خوبی نیز با آیت‌الله کاشانی در نهضت ملی کردن نفت داشت و خدمات ارزنده فرهنگی و اجتماعی خوبی انجام داد.
شاگردان
آیت‌الله اردبیلی در طول حیات بابرکت خود، شاگردان برجسته‌ای در حوزه‌های علمیه نجف اشرف، اردبیل و مشهد مقدس تربیت نمود؛ بزرگانی مانند حضرات آیات و حجج اسلام: سید محمد حجت کوه‌کمره‌ای، شیخ محمد علمی اردبیلی، شیخ محمد واعظ‌زاده خراسانی، حاج آقا مروج، شیخ کاظم مدیر شانه‌چی، شیخ عبدالرحیم جعفری، شیخ یوسف صاحب‌الزمانی، میرزا حسین واعظ، دکتر سید جواد مصطفوی، شیخ جعفر زاهدی، ملا بشیر مدرس، میرزا ولی‌الله اشراقی سرابی، شیخ ابراهیم سلطانی گل‌شیخی و شیخ ابوالفضل دانیالی.
وفات
این مرجع بزرگوار یک سال پیش از ارتحالش، در حدود سال ۱۳۷۶ق، بر اساس علاقه‌ای که داشت، به نجف اشرف سفر کرد تا اواخر عمر خود را در آنجا بگذراند. با حضور در آن شهر، علما و مردم نجف به دیدارش شتافتند و استقبال فوق‌العاده‌ای از او کردند.
آیت‌الله اردبیلی به اصرار علما و فضلای نجف اشرف، درس خارج فقه شروع کرد که به مدت شش ماه ادامه یافت. ایشان سرانجام، به دلیل کسالتی که داشت، به اصرار فرزندش جهت معالجه به ایران بازگشت و در بیمارستانی در تهران بستری شد.
اما چند صباحی نپایید که در ۲۱ ذی‌قعده سال ۱۳۷۷ق، برابر با بیستم خرداد سال ۱۳۳۷ش، جان به جان‌آفرین تسلیم کرد.
پیکر آن مرحوم در میانه حزن و اندوه علما و مردم تهران تشییع و به فرودگاه حمل گردید و پس از انتقال به مشهد مقدس و یک تشییع باشکوه، در پایین پای مقدس حضرت ثامن‌الحجج امام علی بن موسی‌الرضا علیه‌السلام در رواق دارالسعاده به خاک سپرده شد.
آثار
ایشان تألیفاتی را در زمینه فقه و اصول از خود به یادگار گذاشته است که از آن جمله: دوره کامل فقه، رساله‌هایی در صلوة المسافر، قاعده لاضرر، فروعات علم اجمالی، بحث ترتب و معتقدات القاصر في أصول الدين، حاشیه بر کتاب عروه‌الوثقی، تعلیقه بر کفایه و رساله عملیه به نام «وجيزة المسائل» می‌باشد.
«مبارزات آیت‌الله سید یونس اردبیلی به روایت اسناد و خاطرات» عنوان کتابی است که از سوی مرکز اسناد انقلاب اسلامی برای اولین بار پیرامون زندگی و فعالیت‌های علمی و مبارزاتی این فقیه مبارز در سال ۱۳۸۵ منتشر شده است[۱].
پانویس
- ↑ ر.ک: وب‌سایت شورای عالی حوزه علمیه خراسان