کنتوری، سید اعجازحسین بن محمدقلی
اعجاز حسين بن محمدقلى كنتورى، يكى از عالمان و كتاب‌شناسان شيعى هند در قرن سيزدهم قمرى و دومين فرزند علامه سيد محمدقلى كنتورى (1188-1260ق) است كه همراه با برادر بزرگ‌ترش سيد سراج حسين و برادر كوچك‌ترش سيد حامد حسين، خاندانى دانش‌پرور و دين‌ياور در هند را تشكيل مى‌دهند. اين خاندان در اصل نيشابورى بودند و به لكهنو هجرت كرده بودند.
| نام | کنتوری، اعجازحسین بن محمدقلی |
|---|---|
| نام‌های دیگر | |
| نام پدر | |
| متولد | |
| محل تولد | |
| رحلت | 1286 ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | |
| کد مؤلف | AUTHORCODE01895AUTHORCODE |
اعجاز حسين در 21 رجب 1240ق، در شهر ميرتهه - از توابع لكهنو - به دنيا آمد و در محضر پدرش، سيد حسن سلطان‌العلماء، سيد محمد سلطان‌العلماء و سيد محمدهادى نواده سيد دلدارعلى درس خواند. مدتى منشى هميلتون، فرماندار انگليسى دهلى بود و سپس تمام عمر خود را در فراگيرى و تدريس علوم گذراند.
در سفر عتبات عراق، به اتفاق برادرش سيد حامد حسين - صاحب كتاب «عَبَقات الأنوار» - به ديار علماى شيعه شتافت و از ميان ايشان بيش از همه به ميرزا حسين نورى طبرسى (1254-1320ق) ارادت يافت.
مورخان شيعى، او را با تعبيراتى همچون عالم، عامل، فاضل، متكلم، ثقه، ورع، زاهد، مروّج‌مذهب، جامع‌كمالات، منبع‌افادات، سيد عالى‌قدر و فاضل وسيع‌الصدر ستوده‌اند. مورخان سنى نيز از او با تعبيراتى همچون فقيه، اصولى، محدث، مورخ، متكلم و مورخ امامى ياد كرده‌اند. نامه‌اى كه مفتى مير محمدعباس خطاب به او نگاشته، مقامات علمى او را در زمان حياتش بازمى‌گويد. اعتمادالسلطنه نيز در همان زمان، از مراتب علمى او سخن گفته است.
وى سال‌ها نگاهدارى، سرپرستى و ادامه كار كتابخانه بزرگ پدرش را برعهده گرفت. همين كار، مقدمات و زمينه تأليف كتاب «كشف الحجب و الأستار» را فراهم كرد.
البته سيد اعجاز حسين، علاوه بر «كشف الحجب»، كتاب «شذور العقيان في تراجم الأعيان» را در دو مجلد نگاشت كه نسخه خطى آن در كتابخانه آصفيه هند موجود است.
تصدّق حسين كنتورى در فهرست كتابخانه آصفيه مى‌نويسد: اين كتاب، شامل مطالب كتاب «أمل الآمل» شيخ حرّ عاملى است، به‌علاوه حالات علماى لكهنو و هندوستان كه معاصر مصنف بوده‌اند.
از ديگر آثار اعجاز حسين، كتابى در شرح حال ميرزا محمد دهلوى كشميرى (متوفى 1235ق) صاحب كتاب «النزهة الاثناعشرية»، رساله‌اى در گزارش مناظره با مولوى جان محمد لاهورى و «القول السديد في رد الرشيد» را نام برده‌اند.
وى همچنين در تأليف كتاب «استقصاء الإفحام و استيفاء الانتقام» - كه نخستين كتاب بر رد «منتهى الكلام» است - به برادرش مير حامد حسين كمك كرد؛ گرچه به نام حامد حسين شهرت يافت.
اعجاز حسين در اواخر عمر به دليل بيمارى شديد، رنجور و نحيف شد. بااين‌همه، براى زيارت به مكه و عراق رفت و پس از بازگشت از اين سفر، در 17 شوال 1286 درگذشت و در حسینیه غفران‌مآب در شهر لكهنو در كنار پدرش مدفون شد.
منابع مقاله
عبدالحسين طالعى، پايگاه دايرةالمعارف كتابدارى و اطلاع‌رسانى(نسخه آزمايشى)، قابل دسترسى در 3 بهمن‌ماه 1394، به آدرس: