تاریخ عرب
تاریخ عرب، ترجمه فارسی اثر عربی فیلیپ خوری حِتّی، به قلم ابوالقاسم پاینده در قالب یک جلد کتاب است. فیلیپ خوری در اثرش سعی کرده سرگذشت عرب و اقوام عرب‌زبان را از روزگار قدیم تا فیروزی عثمانی، در اوایل قرن شانزدهم ارائه دهد. این دومین ویرایش از اثر است که پیش‌ترها توسط سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی در سال 1366 در انتشارات آگاه چاپ شده بوده است. در اثر حاضر، شاهد چاپ سوم آن توسط کتابخانه ملی ایران در سال 1380ش، با همکاری انتشارات علمی و فرهنگی می‌باشیم؛ در واقع ترتیب چاپ‌ها این‌چنین است: چاپ اول، در چاپخانه شفق تبریز در سال 1344ش؛ چاپ دوم، در انتشارات آگاه تهران در سال 1366ش و چاپ سوم، در زمستان 1380ش[۱].
| تاريخ عرب | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | حتی، فیلیپ خوری (نويسنده) پاینده، ابوالقاسم (مترجم) |
| ناشر | آگه |
| مکان نشر | ايران - تهران |
| سال نشر | 1380ش |
| چاپ | 3 |
| شابک | 964-416-191-2 |
| موضوع | اسلام - تاريخ
تمدن اسلامى - تاريخ کشورهاي اسلامى - تاريخ کشورهاي عربي - تاريخ |
| زبان | فارسي |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ح2ت2 35/63 DS |
در متنی که ناشر در معرفی کتاب، در ابتدای آن آورده، چنین می‌خوانیم: این کتاب، به‌وسیله شادروان ابوالقاسم پاینده از روی ترجمه عربی، به فارسی درآمده و از طرف آقای فتح‌الله مجتبایی با متن انگلیسی دقیقا مقابله و ویرایش شده است. نظر به نایاب بودن این کتاب، به‌خاطر تیراژ کم 1500 نسخه‌ای آن در چاپ اول 1344، متن اصلاح‌شده آن برای چاپ دوم در اختیار مؤسسه انتشارات آگاه گذاشته شد. اکنون که کار چاپ کتاب به پایان می‌رسد، سازمان لازم می‌داند که همراه با طلب آمرزش برای مترجم، از زحمات آقای مجتبایی و نیز آقای دکتر محمدحسین روحانی که پیشگفتار کتاب را نوشته‌اند، سپاسگزاری کند[۲].
در پیشگفتاری که محمدحسین روحانی بر کتاب نوشته، آمده: «فیلیپ خلیل حتی (Hitti)، از مورخان بلندآوازه هم‌روزگار و کتاب تاریخ او از مآخذ ارزشمند برای پژوهش درباره تاریخ اسلام و عرب است. نگارنده این کتاب، دارای آیین مسیحی است. پیداست مورخی که با ما هم‌کیش و هم‌اندیش نباشد، می‌تواند - و حتی حق دارد - در جاهایی داوری‌هایی بکند و سخنانی بگوید که با آنچه ما به‌سان باورهای دینی برگزیده‌ایم ناسازگار نماید و شاید نیز برخی از نازک‌دلان را برنجاند. مترجم دانشمند این کتاب، شادروان ابوالقاسم پاینده، جای‌به‌جای در پانوشت‌های کتاب، آنجاها که مطالبی از آن‌گونه داشته است، نوشته‌اند که برای برداشت ما از این دیدگاه‌ها به پیشگفتار کتاب نگریسته شود. گویا ایشان به هنگام ترجمه، فرصت آن را نیافته‌اند که این پیشگفتار را بنگارند و اکنون نیز که چاپ دوم این کتاب انجام می‌شود، متأسفانه روی در خاک نهفته‌اند؛ ازاین‌رو سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، مرا فرموده است که این کار را ا نجام دهم و به آماده‌سازی این پیشگفتار بپردازم. اما درباره شیوه کار و بنیاد زندگی خود می‌توانم این نکته را یادآوری کنم که اهل «ردیه‌نویسی» نیستم و هرگز بر آن نبوده‌ام و نیستم که با دیگران برای رویارویی با باورهای ایشان به ستیز برخیزم. آنچه در اینجا آورده می‌شود نشان‌دهنده باورهای ما مسلمانان شیعه دوازده‌امامی درباره برخی مطالب عرضه‌شده در این کتاب است...»[۳]. سپس او به ذکر نکاتی که یادآور شده، می‌پردازد.
نویسنده سه مقدمه برای کتاب نوشته که هر سه ترجمه شده و پس از پیشگفتار محمدحسین روحانی، ارائه شده است. مقدمه چاپ سوم، در آوریل 1942م، بر کتاب نوشده شده، مقدمه چاپ دوم، در سپتامبر 1939م و مقدمه چاپ اول، در نیویورک (بدون تاریخ) نگاشته شده است. در مقدمه چاپ سوم، می‌خوانیم: «وقتی که مقدمات این چاپ فراهم می‌شد همه انتقادات مربوط به چاپ دوم را که در مجلات علمی یا به‌وسیله مکاتبه خصوصی از طرف دانشجویان یا استادان یا دیگر خوانندگان کتاب شده بوده، با دقت کامل بررسی کردم و از نتیجه تحقیقات تازه که در مجلات علمی و مطبوعات جدید منتشر شده است، سود بسیار بردم و بعضی اختلافات یا اشتباهات کوچک را اصلاح کردم و پاره‌ای مشکلات متن را توضیح دادم. در حواشی کتاب نیز اصلاحاتی کردم و پاره‌ای منابع را که به‌تازگی منتشر شده، بر آن افزودم و به‌جای چاپ‌های قدیم منابع کتاب، چاپ‌های تازه را که توضیحات بیشتر دارد، یاد کردم. به این مناسبت یادآوری می‌کنم که وقتی که برای اولین بار نام منبعی را در حاشیه می‌آورم، عنوان کامل آن را از نام مؤلف و محل و تاریخ انتشار یاد می‌کنم و ازآن‌پس، در موارد دیگر، نام آن را به‌اختصار می‌آورم و هر جا که در متن کتاب از مؤلف عربی، سخن می‌کنم و مهم‌ترین تألیف او را نام می‌برم، عنوان تألیف را با تمام ترجمه‌های آن که در زبان‌های اروپایی و خاصه انگلیسی هست، یاد می‌کنم. این چاپ نیز مانند چاپ‌های پیشین به نسبت زیاد مدیون کمک‌های شاگردان سابق من و همکاران گروه تابستانی تحقیقات عربی و اسلامی است[۴].
در مقدمه چاپ اول هم، نویسنده اندکی درباره کتاب توضیح داده و سپس از کسانی که در راستای نشر اثر با وی همیاری کرده‌اند تشکر کرده است. او درباره محتوای کتاب و غرض از تألیف آن در چند خط می‌نویسد: «این اقدامی است ناچیز که کوشیده‌ام تا سرگذشت عرب و اقوام عرب‌زبان را از روزگار قدیم تا فیروزی عثمانی، در اوایل قرن شانزدهم ضمن آن بیاورم. این خاص دوران کنجکاوی و تدریس در دانشگاه کلمبیا و دانشگاه آمریکایی بیروت و دانشگاه پرینستون است که برای رفع حاجت دانشجویان و دیگر خوانندگان فرهنگ‌دوست انجام شده. دوران‌هایی که از آن سخن می‌رود چنان دراز است که مؤلف نمی‌تواند گفت که در هر مرحله شخصا کنجکاوی کرده و به‌ناچار می‌بایست به نتیجه تحقیقاتی که دیگر دانشوران شرق و غرب کرده‌اند، اعتماد کند و محصول آن را در کتاب خود جای دهد[۵].
پانویس
منابع مقاله
پیشگفتار و مقدمه‌های کتاب.