مباحث الأصول (صدر)

مباحث الأصول، اثر شهید سید محمدباقر صدر، حاصل تقریر یک دوره درس خارج اصول ایشان، از مباحث الفاظ می‌باشد که به قلم یکی از برجسته‌ترین شاگردان ایشان، آیت‌الله سید کاظم حسینی حائری، به زبان عربی، به نگارش درآمده است.

مباحث الأصول
پدیدآوران	حسینی حائری، سید کاظم (مقرر) صدر، سید محمدباقر (محاضر)
ناشر	دار البشير
مکان نشر	ايران - قم
سال نشر	1436-1430ق. = 1391-1390ش.
چاپ	جلد اول تا چهارم چاپ اول جلدهاي 5,6,7,9 چاپ سوم جلد هشتم چاپ چهارم
شابک	‎978-600-95278-0-9
موضوع	اصول فقه شيعه
زبان	عربي
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏‎‏/‎‏ص‎‏4‎‏م‎‏2‎‏ ‎‏1386 / 159/8 BP

تاریخ نگارش

کتاب، در سال ۱۳۸۳ق، هنگامی که شهید سید محمدباقر صدر، یک دوره خارج اصول را در حوزه علمیه نجف اشرف تدریس می‌نمودند، به رشته تحریر درآمده است.

اهمیت کتاب

کتاب، از ارزش و اعتبار خاصی در حوزه‌های علمیه برخوردار بوده و از منابع مهم و معتبر درس‌های خارج اصول بشمار می‌آید و طلاب و فضلای حوزه‌های علمیه، برای آگاهی از شیوه‌های درسی شهید سید محمدباقر صدر، به این کتاب مراجعه می‌کنند.

ساختار

در این کتاب، تمام مباحث اصولی در نه جزء و همه نه جزء در دو قسم به‌صورت زیر سامان‌دهی شده است: قسم اول، مشتمل بر چهار جزء در جلد اول و قسم دوم حاوی پنج جزء در جلد دوم ذکر شده است. مؤلف، در این کتاب، علاوه بر شرح و توضیح دیدگاه‌های اصولی استاد، نظرات خود را نیز ارائه داده است.

گزارش محتوا

جلد نخست، با عنوان «الجزء الأول من القسم الأول»، قسم اول را در خود جای داده است. قسم اول، دربردارنده مباحث الفاظ بوده و مشتمل بر چهار جزء به شرح ذیل می‌باشد: جزء اول، مقدمه را در خود جای داده است که در آن ابتدا به تعریف علم اصول و موضوع آن و نیز تقسیم مباحث علم اصول پرداخته شده و سپس، ضمن اشاره به مبحث وضع و موضوعات مرتبط با آن، نظیر حقیقت وضع، تشخیص وضع، اقسام ممکن واقسام واقع‌شده از وضع، به مباحث و موضوعاتی همچون دلالت بر معنای مجازی، اطلاق ایجادی، خلط واقع در تبعیت دلالت از اراده، کیفیت وضع در مرکبات، علامات حقیقت و مجاز، حقیقت شرعیه، صحیح و اعم، اشتراک و مشتق پرداخته شده است.

جزء دوم، مبحث اوامر و موضوعات مرتبط با آن، از جمله ماده امر، اعتبار علو در امر، دلالت امر بر وجوب و ملاک آن، وجوب، استحباب، حرمت و کراهت عقلی، طلب و اراده و نیز صیغه امر، اجزای امر اضطراری و ظاهری و مقدمه واجب را در خود جای داده است.

نویسنده در جزء سوم، به مبحث اقتضاء پرداخته است. در این جزء ابتدا موضوع اقتضای امر به شیء نسبت به نهی از ضد خاص و عام مورد بحث قرار گرفته و سپس، ثمره بحث، توضیح داده شده و سپس، مبحث ترتب و تزاحم، مطرح گردیده است.

دیگر مباحث مطرح‌شده در این جزء عبارتند از: امر آمر به همراه علم او به انتقای شرط؛ تعلق امر به طبایع یا افراد؛ بقای جواز بعد از نسخ وجوب و عدم آن؛ وجوب تخییری؛ وجوب کفایی؛ واجب موقت و غیر موقت؛ امر به امر؛ امر بعد از امر؛ صیغه نهی؛ اجتماع امر و نهی؛ اقتضای نهی در عبادات و معاملات.

در جزء چهارم، مبحث مفاهیم، مطرح گردیده است. نویسنده در تمهیدی در این جزء، ابتدا به تعریف مفهوم پرداخته و سپس، اقسام مفهوم، شامل مفهوم شرط، وصف، لقب و عدد، غایت و استثنا را مورد بحث و بررسی قرار داده و سپس، مباحثی همچون عام و خاص، مطلق و مقید و مجمل و مبین را مطرح نموده است.

در جلد دوم کتاب، پیش از عرضه مباحث اصولی، به معرفی شهید صدر پرداخته شده و اطلاعاتی پیرامون خاندان و خانواده ایشان، مقام شامخ علمی وی، تألیفات، حمایت او از پروژه‌های اسلامی، طلاب و شاگردان، اخلاق فاضله ایشان، استراتژی سیاسی ایشان در اقدامات سیاسی، بازداشت‌ها و زندانی شدن و در نهایت، نحوه شهادت ایشان، در اختیار خواننده قرار گرفته است.‌ پس از آن، پنج جزء از قسم دوم، حاوی مباحث قطع، مباحث ظن، مباحث اصول عملیه و مبحث تعادل و تراجیح عرضه شده است.

وضعیت کتاب

در جلد اول، فهرست مطالب هر جزء در انتهای آن و در جلد دوم در آغاز آن قرار گرفته است.

در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع، به توضیح برخی از مطالب متن، پرداخته شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.