منزوی، احمد
احمد منزوى (1304- 1394) فهرست‌نگار، ایرانشناس، مصحح و محقق علوم اسلامی، فرزند شیخ آقا بزرگ تهرانى، نگارنده دایرةالمعارف بزرگ کتاب‌شناسى «الذریعة الى تصانیف الشیعة»
| نام | منزوی، احمد |
|---|---|
| نام‌های دیگر | منزوی، احمد بن آقابزرگ تهرانی |
| نام پدر | آقا بزرگ تهرانى |
| متولد | 1304ش |
| محل تولد | سامرا |
| رحلت | 20 آذر 1394ش |
| اساتید | بدیع‌الزمان فروزانفر |
| برخی آثار | ادبیات فارسی بر مبنای تألیف استوری |
| کد مؤلف | AUTHORCODE04184AUTHORCODE |
ولادت
در شهر سامرا از کشور عراق، به سال 1304ش زاده شد. وى تا دوازده سالگى در سامرا بود. پدرش در 1354ق 1314/ش براى آغاز به کار چاپ «الذریعة» به نجف رفت و احمد با خانواده راهى این شهر شد.
تحصیلات
کلاس ششم ابتدایى را در مدسه علوى ایرانیان در شهر نجف گذراند. ضمن تحصیل، در یک دوزندگى به شاگردى مى‌پرداخت، ادبیات فارسى را نزد عمویش حاج محمد ابراهیم بهشتى‌پور و «جامع المقدمات» را نزد شاگردان پدر آموخت.
در 1322ش براى ادامه تحصیل، نجف را رها کرده و به تهران رفت. در مدرسه سپهسالار جاى گرفت و کلاس دوازده ادبى را همراه داوطلبان در مدرسه دارالفنون تهران گذراند.
در خرداد 1327ش از شعبه معقول دانشکده معقول و منقول، که امروز دانشکده الهیات خوانده مى‌شود، با درجه لیسانس، فارغ التحصیل شد و به کار دبیرى در شهرستان انزلى پرداخت.
در مدت اقامت در بندر انزلی به اتهام عضویت در حزب توده بازداشت شد و به زندان افتاد.
سفرش به بندرانزلى طول نکشید و در 1327ش به تهران بازگشت.
اساتید
استاد بدیع‌الزمان فروزانفر، دکتر غلامحسین صدیقى، استاد احمد بهمنیار، استاد سید محمد مشکوة، استاد فاضل تونى، استاد سید محمدباقرسبزوارى، استاد محمدتقى مدرس رضوى، دکتر على‌اکبر فیاض، استاد راشد و....
تدوین مرکز آثار ایرانی
منزوی در این سال‌ها آرزوی تشکیل مرکز کتاب‌شناسی به منظور تدوین «کتابنامه بزرگ زبان فارسی» را داشت. این آرزو به اهتمام فرهنگستان زبان و ادب فارسی با نام «مرکز آثار ایرانی» در سال ۱۳۵۴ به ثمر نشست. تا نیمه‌های 1355 گام‌هایی در راه تدوین کتابنامه بزرگ فارسی برداشت، اما با انتقال مدیر مرکز (محمدامین ریاحی) به بنیاد دانشنامه، از کار باز ماند.
سفر به پاکستان و افغانستان
منزوی در دی ماه 1356 به پاکستان و سپس به افغانستان رفت و بعد از سه ماه گردشگری فرهنگی، به دعوت سید علی‌اکبر جعفری مدیرمرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان در اسلام‌آباد، به عضویت این مرکز درآمد و تا دی ماه 1369 به پژوهش پرداخت و به مدت هفت سال نیز مدیر کتابخانه آن مرکز بود. در این مدت چند فهرست‌نگار تربیت کرد. عارف نوشاهی کتابشناس برجسته پاکستانی از زمره آنهاست که در تداوم بخشیدن به فعالیت مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان در سال‌های دشوار نقش کلیدی داشت.
سفر به هند
منزوی به درخواست رایزن فرهنگی ایران در هند (دهلی) بهمن 1367 به امید پایه‌گذاری و نگارش فهرست مشترک به هند رفت و در نهاد تازه تاسیس «مرکز تحقیقات فارسی» وابسته به خانه فرهنگ ایران دست به کار شد تا تجربه اسلام آباد را پیاده کند. به‌رغم استقبال استادان و صاحب‌نظران از طرح فهرست مشترک هند و پیشرفت کار، لزوم تمدید 15 روز یکبار اجازه اقامت، منزوی را آزار می‌داد، که موجب قطع همکاری شد. وی بر کار دانشجویان ایرانی و استادان هندی برای نگارش فهرست‌هایی از کتابخانه‌های هند نظارت داشت و فهرست‌نگارانی تربیت کرد.
بازگشت به ایران
منزوی در دی 1369 از پاکستان به ایران بازگشت و در«مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی» طرح «فهرستواره کتابهای فارسی»، را که در اسلام‌آباد آغاز کرده بود، ادامه داد. طی 25 سال بعد، او علاوه بر مشاوره در نگارش «دانشنامه زبان و ادبیات فارسی در شبه قاره» (1372- 1375)، سرپرستی بخش کتاب‌شناسی و فهرست‌نگاری این مرکز را بر عهده داشت و کتابخانه غنی خود را نیز به همین نهاد اهدا کرد
فعالیت‌ها
- همکارى با مؤسسۀ علوم اجتماعى وابسته به دانشکده علوم اجتماعى؛
- فهرست‌نویسى در کتابخانه‌هاى مجلس و آستان قدس رضوى؛
- فهرست‌نویسى کتاب‌هاى چاپ سنگى براى مرکز اسناد دانشگاه تهران؛
- تدوین فهرست نسخ خطى و عکسى در دایرةالمعارف بزرگ اسلامى.
ایشان در سال‌هاى 1356 تا 1368ش، سفرهاى مطالعاتى و تحقیقاتى به کشورهاى هند و پاکستان داشته و از سوى بنیادها و مراکز مختلفى مانند انجمن آثار و مفاخر فرهنگى، سراى اهل قلم و مجلس شوراى اسلامى مورد قدردانى قرار گرفته است. همچنین در سال 1383ش از طرف سازمان صدا و سیما به عنوان چهره ماندگار معرفى شد.
وفات
منزوی در 20 آذر 1394ش در گذشت و در قطعه نام‌آوران بهشت زهرا در کنار یاران و دوستانش به‌خاک سپرده شد.[۱]
آثار
فهرست نسخه‌هاى خطى فارسى، فهرست نسخه‌هاى خطى کتابخانۀ مجلس شوراى ملى، فهرست نسخه‌هاى خطى کتابخانه و موزه ملى ملک، فهرست نسخه‌هاى خطى گنج‌بخش پاکستان، تحریر و ویرایش ترجمۀ فارسى کتاب یو.ا.برگل، ویرایش الذّریعة الى تصانیف الشیعه تألیف شیخ آقا بزرگ تهرانى، بررسى آمارى از نسخه‌هاى خطى مثنوى معنوى، فهرستوارۀ کتاب‌هاى فارسى و....