بزدوی، علی بن محمد
علی بن محمد بن حسین بزدوی (حدود 400ق-482ق/ 1010م- 1089م)، از فقها و علمای بزرگ حنفی‌مذهب و صاحب آثار متعدد، از جمله «كنز الوصول إلی معرفة الأصول المشهور بأصول البزدوي».
| نام | بزدوی، علی بن محمد |
|---|---|
| نامهای دیگر | ع‍ل‍ي البزدوي
فخرالاسلام البزدوي، ع‍ل‍ي بن محمد |
| نام پدر | محمد |
| متولد | 400ق |
| محل تولد | ماوراءالنهر |
| رحلت | پنج‌شنبه 5 رجب سال 482ق |
| اساتید | ابوالحسن محمد بن حسین، پدرش |
| برخی آثار | كشف الأسرار عن أصول فخرالإسلام البزدوي |
| کد مؤلف | AUTHORCODE45352AUTHORCODE |
نام، نسب و لقب
نام کاملش «علی بن محمد بن حسین بن عبدالکریم بن موسی بن عیسی بن مجاهد بزدوی» است. تراجم‌نویسان و نویسندگان هنگام ذکر مجاهد، در نسب وی توقف کرده‌اند و کسی بیش از آن را ذکر نکرده است.
او را به «فخرالاسلام» و «ابوالعسر» به دلیل دشواری نوشته‌هایش و «الإمام الكببير» و «استادالائمه»، ملقب نموده‌اند. کنیه وی «ابوالحسن» است[۱].
ولادت
بزدوی، در حدود سال 400ق، مطابق با 1010م، به دنیا آمد.
تحصیلات
تراجم‌نویسان، از دوران کودکی وی سخنی نگفته‌اند و صرفا از ولادت و علمش سخن به میان آورده‌اند؛ مثلا مراغی و ذهبی می‌نویسند: او با علاقه به دانش رشد کرد تا اینکه گمشده‌اش را در سمرقند یافت و به تبحر در فقه شهره شد تا جایی که یکی از حفّاظ مذهب بشمار آمد. همچنین شهرتی در علم اصول کسب کرد و از کسانی بود که در حفظ مذهب به او مثل می‌زدند[۲].
شاگردان
ابوالمعالی محمد بن نصر بن منصور مدینی، خطیب سمرقند، شاگرد وی بوده است و با نگاه به منابع به نظر می‌رسد شخص دیگری از وی اخذ علم نکرده باشد[۳].
از نگاه علما
از جمله اقوال علما درباره وی می‌توان موارد زیر را ذکر کرد:
- لکنوی: «... الإمام الكبير، أستاذ الأئمة، الجامع بين أشتات العلوم، إمام الدنيا في الفروع والأصول»؛
- اسماعیل پاشا: «... الفقيه الحنفي...»؛
- عمر رضا کحاله: «... فقيه، أصولي، محدث، مفسر...»؛
- زرکلی: «... فقیه، أصولي، من أكابر الحنفية...»؛
- ذهبی: «... شيخ الحنفية، عالم ماوراءالنهر، أحد من يضرب به المثل في حفظ المذهب...»؛
- سمعانی: «... فقيه ماوراءالنهر وأستاذ الأئمة...»[۴].
وفات
وی در روز پنج‌شنبه 5 رجب سال 482ق/1089م، در شهر «کِسّ» (به کسر کاف و تشدید سین)، از دنیا رفت و در سمرقند، به خاک سپرده شد[۵].
آثار
- أمالي؛
- رسالة في قراءة المصلي وما يتعلق بها؛
- زلة القارئ؛
- سيرة المذهب في صفة الأدب؛
- شرح تقويم الأدلة في الأصول للقاضي أبي‌زيد عبدالله بن عمر الدبوسي الحنفي؛
- شرح الجامع الصحيح للإمام البخاري؛
- شرح الجامع الصغير للشيباني؛
- شرح الجامع الكبير للشيباني في فروع الفقه الحنفي؛
- شرح زيادة الزيادات للشيباني؛
- شرح الفقه الأكبر لأبي‌حنيفة؛
- غناء الفقهاء في الفقه؛
- كتاب الميسر في الكلام؛
- كشف الأستار في التفسير که 120 جلد پرحجم را به خود اختصاص داده است؛
- كنز الوصول إلی معرفة الأصول المشهور بأصول البزدوي (شروح کامل و ناقص و تعلیقات متعدد بر این کتاب نگاشته شده است)[۶].
پانویس
منابع مقاله
فخرالدین سید محمد قانت، مقدمه کتاب «الكافي شرح البزدوي»، اثر حسام‌الدین حسین بن علی بن حجاج بن علی سغْنَاقی، با تحقیق فخرالدین سید محمد قانت، مكتبة الرشد للنشر والتوزيع، ریاض، چاپ اول 1422ق/2001م.