موصل الطلاب إلی قواعد الإعراب
| نام کتاب | موصل الطلاب إلی قواعد الإعراب لإبن هشام الأنصاري المصري |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | قواعد الاعراب. شرح |
| پدیدآورندگان | ابن هشام، عبد الله بن یوسف (نويسنده)
ازهری، خالد بن عبد الله (نويسنده) زهران، البدراوی (مصحح) زهران، البدراوی (مقدمه نويس) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | PJ 6121 /الف2 ق9* |
| موضوع | ابن هشام، عبد الله بن یوسف، 708 - 761ق. قواعد الاعراب - نقد و تفسیر
زبان عربی - نحو |
| ناشر | [بی نا] |
| مکان نشر | [بی جا] - [بی جا] |
| سال نشر | |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE15403AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
«موصل الطلاب»، اثر شيخ خالد الازهرى (متوفى 905ق)، شرح مزجى «الإعراب عن قواعد الإعراب» ابن هشام انصارى مصرى (متوفى 761ق)، با تحقيق و تعليق دكتر البدراوى زهران، كتابى پيرامون اعراب كلمات و جمل و قواعد مربوط به آن مى‌باشد.
كتاب به زبان عربى بوده و اصل آن كه در قرن هشتم تأليف گرديده، در اوايل قرن دهم هجرى، شرح شده است.
ساختار
اصل كتاب داراى چهار باب بوده و مطالب اثر حاضر نيز پس از مقدمه مفصلى از محقق در چهار باب، تنظيم شده است.
شيوه شيخ الازهرى در شرح آثار نحويان و استناد به منابع نحوى، مبتنى بر اختصار و ايجاز است، به‌گونه‌اى كه برخى معتقدند اين ايجاز، خود گاه مخل معنى و مايه ابهام شده است. ازاين‌رو برخى از منتقدان، وى را شارحى ناموفق دانسته و شروح او را سست و پرخلل شمرده‌اند. به‌علاوه در شناخت او از لغت و ادب عرب نيز ترديد كرده‌اند [۱].
شرح مطالب، به‌صورت مزجى مى‌باشد؛ به اين صورت كه شارح ابتدا قسمتى از مطلب مصنف را در داخل پرانتز آورده و سپس، به شرح آن پرداخته است، به‌گونه‌اى كه مطالب به‌هم‌پيوسته و ممزوج مى‌باشد.
گزارش محتوا
در مقدمه، ابتدا خصوصيات و ويژگى‌هاى مكتب لغوى مصر بيان و سپس، ضمن ارائه شرح حال مختصرى از نويسنده، شيوخ و تأليفات شيخ الازهرى و همچنين ابن هشام، مطالب زير عنوان گرديده است: ابنيه لغوى، جمله صغرى، جمله كبرى، كلمه، عبارت، تعريف جمله از ديدگاه «فرايز»، جمله موسعه، جملاتى كه محلى از اعراب ندارند و جملاتى كه داراى محلى از اعراب هستند و شبه جمله [۲].
باب اول، به شرح جمل و ذكر اقسام و احكام آن اختصاص يافته است. از جمله مباحث مطرح‌شده در اين باب، عبارتند از: جمله اسميه و فعليه؛ جمله‌هاى وصفيه صغرى و كبرى [۳].
در باب دوم، به احكام مربوط به جار و مجرور، حكم معرفه و نكره و متعلق جار و مجرور و حذف آن در مواضع مختلف پرداخته شده است [۴].
در سومين باب، به تفسير كلمات و عوامل مختلفى پرداخته شده كه خواننده علم نحو و لغت عربى، به فهم و دانستن آن‌ها، احتياج دارد [۵].
آخرين باب، به اشتباهات رايج در لسان مردم و تصحيح و تبيين خطاهاى مصطلح نحوى، اختصاص يافته است.
وضعيت كتاب
اين اثر بارها در استانبول (1285ق)، قاهره (1292، 1299 و 1325ق) و عمان (1985م، به كوشش عبدالكريم مجاهد و سعيد عبدالهادى با حاشيه‌اى از ابوبكر شنوانى) به چاپ رسيده است [۶].
فهارس فنى شامل: فهرست آيات قرآنى‌اى كه در كتاب ذكر شده (بر حسب ورود آن‌ها در ابواب كتاب)؛ فهرست احاديث نبوى (بر حسب ورود در كتاب)؛ اقوال مأثوره؛ شواهد شعرى (بر حسب حروف الفبا به ترتيب حروف روى همراه با ذكر صفحه ورود در كتاب)؛ مصادر و منابع مورد استفاده محقق و فهرست محتويات، در انتهاى كتاب آمده است.
پاورقى‌ها توسط محقق نوشته شده و در آن‌ها، علاوه بر ذكر منابع، توضيحات جامع و مفصلى پيرامون برخى از كلمات و عبارات متن داده شده است.
پانويس
منابع مقاله
1. مقدمه و متن كتاب.
2. بجنوردى، سيد كاظم و همكاران (1377)، دائرةالمعارف بزرگ اسلامى (چاپ دوم)، تهران: مركز دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، ج 8، ص 78.
پیوندها
مطالعه کتاب موصل الطلاب إلی قواعد الإعراب لإبن هشام الأنصاري المصري در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور