الفروق
الفروق یا أنوار البروق في أنواء الفروق، تألیف احمد بن ادریس قرافی مالکی (متوفی 684ق)، از جمله آثار اصولی - فقهی اهل سنت در موضوع قواعد فقهی است.
| الفروق | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | اب‍ن‌ش‍اط، قاسم بن عبدالله (نویسنده)
مالکی مکی، محمدعلی بن حسین(نویسنده) قرافی، احمد بن ادریس (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | أنوار الفروق في أنواء الفروق
إدرار الشروق على أنوار الفروق تهذيب الفروق و القواعد السنية في الأسرار الفقهية |
| ناشر | عالم الکتب |
| مکان نشر | لبنان - بيروت |
| موضوع | فقه مالکي - قرن 7ق. فقه - قواعد |
| زبان | عربي |
| تعداد جلد | 4 |
| کد کنگره | 4ف4ق / 178/6 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
در این نسخه از کتاب، در بالای صفحات «الفروق» شهاب‌الدین ابوالعباس احمد بن ادریس صهناجی مشهور به قرافی، در پایین صفحه حاشیه ابوالقاسم قاسم بن عبدالله انصاری معروف به ابن شاط با نام «إدرار الشروق علی أنواء الفروق» و در حاشیه این دو کتاب، «تهذيب الفروق والقواعد السنية في الأسرار الفقهية» محمدعلی بن حسین مالکی ارائه شده است.
قرافی در مقدمه کتاب به گردآوری 548 قاعده فقهی در این کتاب اشاره کرده است[۱].
گزارش محتوا
نویسنده، این کتاب را علاوه بر «أنوار البروق في أنواء الفروق»، «الأنوار والأنواء» و «الأنوار والقواعد السنية» نامیده است. وی سپس از اهمیت قواعد فقهی و تفاوت‌هایی که میان فروع فقهی مربوطه در هر باب وجود دارد، سخن به میان آورده است.
همچنین در ضمن یک فایده، تفاوت «فرق» با تخفیف و تشدید را مطرح کرده است. قرافی به نقل از یکی از اساتیدش، اولی را در معانی و دومی را در اجسام می‌داند؛ چراکه کثرت حروف در زبان عربی مقتضی کثرت معنی و قوت آن است و ازآنجاکه معانی لطیف و اجسام متراکم هستند، لذا اجسام با تشدید و معانی با تخفیف تناسب دارند؛ البته گاه آیات قرآن کریم خلاف این است؛ چنان‌که در آیه و إذ فرقنا بكم البحر (بقره: 50)، در بحر باآنکه جسم است فرق با تخفیف استعمال شده است[۲].
قرافی در اولین فرق کتاب، تفاوت بین شهادت و روایت را مورد بررسی قرار داده است. وی دلیل اول آوردن این فرق را این‌گونه بیان می‌کند: با این فرق آغاز کردم؛ چراکه هشت سال در پی آن بودم و به آن دست نیافتم. از علما تفاوت شهادت و روایت را می‌پرسیدم و ماهیت هریک را تحقیق می‌کردم. آنها می‌گفتند که در شهادت عدد و ذکوریت و حریت شرط است؛ به‌خلاف روایت که از یک نفر و زن و بنده صحیح است. به ایشان گفتم: اشتراط این امور در شهادت، فرع تصور آن و تمییزش از روایت است؛ پس اگر فرضا شهادت با احکام آن و آثاری که جز پس از معرفت آن شناخته نمی‌شوند، شناخته شود، دور لازم می‌آید...[۳].
در جلد اول، 45 فرق ذکر شده که اولین آنها فرق بین شهادت و روایت و آخرینشان فرق بین قاعده قبول شرط و قاعده قبول تعلیق بر شرط است[۴].
در جلد دوم، 68 فرق بیان گردیده که اولین آنها فرق بین قاعده آنچه جمع و افتراقش مطلوب است و بین آنچه تنها جمعش مقصود است و بین آنچه فقط افتراقش منظور است و آخرینشان فرق بین قاعده تفضیل بین معلومات است[۵].
در جلد سوم، 87 فرق توضیح داده شده که اولینشان فرق بین قاعده آنچه اجتماع عوضین در آن برای شخص واحد صحیح است و بین قاعده آنچه چنین چیزی در آن صحیح نیست و آخرینشان فرق بین قاعده آنچه از مسلمان جایز است و بین قاعده آنچه از وی جایز نیست، می‌باشد[۶].
در جلد چهارم 74 فرق خاطرنشان گردیده که اولینشان فرق بین قاعده قرض و قاعده بیع و آخرینشان فرق بین قاعده دعاهای مکروه و بین قاعده دعاهای غیر مکروه است[۷].
محمد بن مکی شمس‌الدین عاملی (متوفی 786ق)، معروف به شهید اول که از اکابر عالمان شیعی است، 94 قاعده از کتاب الفروق را در «القواعد والفوائد» خویش آورده و بسیاری از آنها را مورد نقد قرار داده است؛ مثل امکان یا عدم امکان امر تخییری یا انواع مصالح که مورد نقد شهید قرار گرفته است[۸].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب هر جلد در انتهای آن ذکر شده است.