الكشكول (آقابزرگ تهرانی)
الكشكول، تألیف آقابزرگ تهرانی (1293-1389ق) و تحقیق سید جعفر حسینی اشکوری، کتاب ارزشمندی است شامل مطالب متفرقه و سودمند در حوزه‌های مختلف.
| الكشكول | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن (نویسنده) حسيني اشکوري، جعفر (محقق) |
| ناشر | مجلس شوراي اسلامي. کتابخانه، موزه و مرکز اسناد |
| مکان نشر | ايران - تهران |
| سال نشر | 1390ش. |
| چاپ | 1 |
| موضوع | ادبيات عربي - مجموعه‌ها ادبيات فارسي - مجموعه‌ها |
| زبان | فارسي - عربي |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | آ?ک? / 127 AC |
ساختار
کتاب با دو مقدمه رسول جعفریان و محقق آغاز شده و به دنبال آن زندگی‌نامه آقابزرگ تهرانی آمده و پس از آن مطالبی متنوع در ذیل عناوینی متعدد ذکر شده است.
گزارش محتوا
در ابتدای کتاب، ترجمه شیخ آقابزرگ تهرانی که از کتاب «المفصل في تراجم الأعلام» سید احمد حسینی گرفته شده، آمده است[۱].
آقابزرگ تهرانی مطالب کشکولش را از سال وردش به سامرا در سال 1340 تا سال 1354 گردآوری نموده است[۲].
مطالب کتاب حاضر از چندین جهت حائز اهمیت است که فهرست آن چنین است:
- وجود برخی از اشعار فارسی و عربی به خط شاعران آنها که به‌مناسبت‌های مختلف در مدح مؤلف سروده‌اند.
- برخی از اشعار فارسی و عربی مؤلف به خط وی.
- وجود یادداشت‌های یادگاری به خط صاحبان آن.
- یادداشت‌های مؤلف در تقریظ بر برخی از کتاب‌ها که به‌صورت مسوده (سیاهه) باقی مانده و شاید برخی از آنها در ابتدای کتاب‌های مربوطه به چاپ نرسیده‌اند.
- مسوده چند اجازه از شیخ و اشاره به نام برخی از اشخاصی که مرحوم شیخ جهت آنها اجازه صادر کرده است.
- شرح حال خود‌نوشت مؤلف و اشاره به پاره‌ای از تاریخ‌های متفرقه زندگانی خود[۳].
در بخشی از این کشکول می‌خوانیم:
«كل فعل ينسب إلی عضو معين فهو متعد: ضرب بيده، ركض برجله، نظر بعينه، تكلم بلسانه».
«كل فعل ينسب إلی الجسد كله فهو لازم: قام، قعد، نام، جاء، ذهب».
«كل ما كان من الأعضاء زوجا فهو مؤنث إلا الحاجبين و الجنبين و الخدين».
«كل ما كان من الأعضاء فردا فهو مذكر إلا الطحال و الكبد و الكرش»[۴].
در جای دیگر چنین می‌خوانیم: به امر معظم‌له به‌عنوان یادگار در مجموعه حضرت علامه حضرت آیت‌الله آقای شیخ آقابزرگ الطهرانی نوشته شده است، در غدیر 1387قمری، حاج سید احمد دیباجی اصفهانی: رباعی منسوب [به] بوعلی سینا شیخ‌الرئیس:
| یا علی ذاتت ثبوت قل هو الله أحد | نام تو نقش نگین از امر الله الصمد | |
| لم يلد از مادر گیتی و لم يولد چو تو | لم يكن بعد از نبی مثلت له كفوا أحد [۵] |
وضعیت کتاب
نسخه خطی کتاب حاضر به خط مؤلف و به شماره 15817 در کتابخانه مجلس شورای اسلامی به ثبت رسیده است و در تحقیق آن نکات زیر رعایت شده است:
- برای جداسازی مطالب از یکدیگر، بین هریک از مقاطع (***) آمده است.
- آنچه به نظر لازم می‌آمد و خود بر مطالب مؤلف افزوده‌ایم، بین کروشه آمده است. برخی از این موارد برگرفته از مصادری است که بدان‌ها رجوع شده است.
- برخی از سهوالقلمهای ادبی مؤلف تصحیح شده‌اند، بدون اشاره به آن موارد در حاشیه.
- در مواردی که متن کتاب به عللی ناخوانا بوده، نقطه‌چین آمده است.
- در حاشیه کتاب به مطالب و مصادری که لازم بود اشاره رفته است.
- در پایان چندین فهرست فنی برای سهولت دسترسی مراجعین به مطالب کتاب، افزوده شده است.
- در چند مورد مختصر به عللی تقدیم و تأخیر در مطالب مؤلف صورت گرفته که در حاشیه به آن موارد اشاره رفته است[۶].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.